Vaka Örnekleriyle Lateks Alerjileri Sunumu
Vaka Örnekleriyle Lateks Alerjileri
Lateks
- Hevea brasiliensis kauçuk ağacının doğal öz suyu
- Bu öz suyu havayla temas edince koyulaşır.
- Bu öz suyu doğal kauçuk yapımında kullanılır.
Lateks, Amerika’da 40 binden fazla endüstri ürününde bulunur. Yaklaşık 400 ürün medikal endüstride kullanılır.
Neden Doğal Lateks?
Doğal Lateks
- Daha esnek
- Daha dayanıklı
- Daha ucuz
- Genişleyebilen, esneyebilen
- Virüs ve bakterilere geçirgen olmaması
Sentetik Lateks
- Daha az dayanıklı
- Daha pahalı
- Virüs ve bakterilere geçirgenliği daha fazla
Prevalans
Günlük hayatta lateks içeren ürünler
- Balon
- Emzik
- Biberon ağızlığı
- Araba lastiği
- Silgi
- Göz damlalığı
- Yapıştırıcı
- Bebek bezi ve yaşlı pedi
- Prezervatif rahim içi diafram
- Oyuncak
- Raket , bisiklet, bahçe aletlerinin sapları
- Halı arkası
- Hortum
- Kablo
- Ayakkabı
- Yapay meme uçları
Sağlık sektöründe kullanılan lateks içeren ürünler
- Eldivenler
- Tansiyon aleti manşonu
- Kateter
- Steteskop boruları
- Puls oksimetre
- Oksijen maskeleri
- Endotrakeal tüp ve havayolu
- Cerrahi maske
- İdrar yolları kateterleri
- Baryumlu lavmanlar
- Lavman malzemeleri
- Branül ve damar içi tüpler , enjeksiyon yerleri
- EKG pedleri
- Dişçilikte kullanılan lastik malzemeler
- Turnikeler
- Şişe kapağı
- Solunum torbaları
- Anestezi tüplerinin parçaları
- Şırınga pistonu
- Kolostomi torbaları
- Enjeksiyon malzemeleri
- Aort içi balonlar ve kontrol sistemleri
- Ventriküloperitonal şantlar
- Tıpalar
Lateksin En Yaygın Kullanıldığı Malzeme: Eldiven
- Çeşitli eldivenlerde protein miktarları farklıdır.
- Protein içeriği <100 µg/g ise sıfır alerjeniteden bahsedilir
- Yüksek protein miktarları ile deri testi pozitifliğindeki artış paraleldir
- İdeal eldivenler pudrasız ve protein miktarı düşük olmalıdır
- FDA 1996’ da bir eldivende 50µg/g’dan daha az protein olması gerektiğini bildirmiştir.
- Ancak alerjik reaksiyon için gereken miktar halen kesin söylenememektedir.
Lateks Alerjisi
- Eldivenin protein içeriği
- Temas süresi
- Pudralı ve pudrasız oluşu
- Alerjik duyarlanma düzeyine bağlıdır.
Neden Lateks Eldiven?
Neden Pudra Kullanılıyor?
Başlangıçta talk pudra kullanılırken granulom ve adezyon yapması üzerine onun yerine mısır nişastası kullanılmaya başlandı.
- Eldiven yapışmasını engellemek
- Daha kolay giyilmesini sağlamak
Vücuda giriş yolu
- Mukoz mebranlar
- Cilde temas
- Açık yaralar
- İç organlarla temas (Cerrahi)
- İV maruziyet
- İnhalasyon (Lateks tozlarıyla)
Tanımlar
Lateks duyarlılığı: Lateks alerjenlerine deri testinin ve/veya kanda spesifik IgE’nin pozitif olması
Lateks alerjisi: Lateks duyarlılığı olan kişilerde lateksle temas sonrası ani gelişen alerjik semptomların oluşması
Lateks Alerjisi Etiyolojisi
Atopi
-Erken polen alerjisi gelişmesi lateks alerjisini artırıyor.
Latekse maruziyet
Dermatit
-Egzama cilt bariyerini bozarak lateks alerjen geçirgenliğini artırıyor.
Lateks Alerjen Proteinler
Lateks Proteinlerinin Özellikleri
Lateks İçeren Ürünler
- IgE aracılı reaksiyonla ilişkili olan doğal proteinler
- Kimyasal antioksidanlar, katkı maddeleri
Klinik Bulgular
- İrritan kontakt dermatit (Non immünolojik)
- Alerjik kontakt dermatit (Tip 4)
- Kontakt ürtiker (Tip 1)
- Rinit ve astım (Tip 1)
- Anaflaksi (Tip 1)
Eldiven Reaksiyon Sıklığı
- İrritan kontakt dermatit: %40
- Tip 1 Lateks allerji: %33
- Tip 4 allerjik kontakt dermatit: %20
- Tip I ve Tip 4 mix: %7
Vaka 1
- 25 yaşında laboratuvar teknisyeni
- 2 aydır ellerde kızarıklık, kaşıntı, ciltte soyulma
- Alerji uzmanı konsultasyonu:
›Deri prick test: Negatif
›Serumda spesifik lateks IgE: Negatif
›Patch test: Negatif
- Tanı?
İrritan Kontakt Dermatit
- Lateks ürünleriyle gelişen en sık reaksiyon
- İmmünolojik olmayan reaksiyondur. Fiziksel nedenlere bağlıdır.
- Eldivenin temas ettiği el bölgesindeki cilt bölgesinde
›İrritasyon ve kuruma
›Kaşıntı,
›Kızarıklık
›Ağrı
- Pudralı eldivenlerin alkali pH olması en muhtemel nedendir.
- El yıkama ve deterjan kullanımının irritan etkisi de nedendir.
- Eldivene temas etme süresi şiddettin derecesini etkiler.
- Temastan sonra dakika ve saatler içinde gelişir.
- Tanı diğer tanıların, özellikle alerjik kontakt dermatit tanısı dışlanmasıyla konur.
Vaka 2
- 11 yaşında erkek hasta
- Göz çevresinde şişlik, kızarıklık, kaşıntı
- 4 gün önce görme problemi nedeniyle doktora başvuruyor. Gözlük ve temizleme solusyonu veriliyor. Gözlüğü temizledikten sonra
- gözlüğü kullanmaya başlıyor. 3-4 gün sonra gözlük takılan bölgede şişlik ve kızarıklık
- Alerji uzmanı konsultasyunu
›Deri prick test: Negatif
›Latesk spesifik Ig E: Negatif
›Patch test: Thiurama pozitif
- Tanı?
Alerjik Kontakt Dermatit
- Bu dermatit T hücre aracılı gecikmiş tipte hipersensivitedir.
- Hayatı tehtid etmezGenellikle lateks eldiven, ayakkabı, spor ekipmanı ve medikal cihazlar tarafından oluşur.
- Temastan 1-2 gün sonra gelişir.
- Bu reaksiyon lateks ürünlerin içeriğindeki antioksidanlar ve düşük molekül ağırlıklı katkı maddelerine karşı gelişir.
- Eritem ve vezikül gelişir.
Tip 4 Alerjiden Sorumlu Kimyasallar
- Thiuram bileşimi latekse kontakt dermatittin en sık nedenidir, çok sıklıkla lateks eldivenledir.
- Thiuramlar dithiokarbomatların deriveleri ve karbomat bileşikleriyle sıklıkla çapraz reaksiyon yapar.
- Isopropil-parafenilenediamin siyah lateks ürünlerine kontakt dermatitin vakalarının çoğundan sorumludur.
Vaka 3
- 15 yaşında erkek
- Koşucu
- Koşu sırasında düşüyor ve elinin üstünde hafif zedelenme ve kanama oluyor
- Antrenörün yanına gidiyor. Antrenör hemen ilk yardım çantasından eldiveni giyip yarayı temizliyor. Gazlı ped koyup bandajlıyor.
- 15-20 dakika sonra koşucunun gazlı ped bölgesinde ciddi kaşıntı kızarıklık
- Alerji uzmanı konsultasyonu
›Deri prick: Latekse pozitif
- Tanı?
Vaka 4
- 35 yaşında hemşire
- Ellerde kızarıklık, kaşıntı
- Her eldiven giydikten 15-20 dakika sonra kaşıntı, kızarıklık
- Alerji uzmanı konsültasyonu
›Deri prick: Lateks alerjisi
- Tanı?
Kontakt Ürtiker
- Lateks alerjisinin en sık erken bulgusu
- Latekse duyarlı sağlık çalışanlarının %60-80’inde ellerde kontakt ürtiker rapor edilmiştir
- Semptomlar IgE aracılıdır ve doğal lateks proteinleri nedeniyledir.
›Lateks eldiven temasından 10-15 dakika sonrasında kızarıklık, kaşıntı temas bölgesinde olur.
› Semptomlar sıklıkla yanlış olarak el yıkama ve eldiven tozlarına bağlanır.
- Kontakt ürtiker hücre aracılı kontakt dermatitle birlikte olabilir.
Vaka 5
- 35 yaşında hemşire
- 13 yıldır lateks eldiven giyiyor.
- Hapşırma, kaşıntı, elde kızarıklık, konjunktivit, nefes sıkışması gelişmesi nedeniyle lateks eldiven giymeyi bırakıyor.
- Ancak arkadaşları lateks eldiven giymeye devam ettiği için kronik nezle, burun tıkanması, sinüzit, nefes sıkışması devam ettiği için işten ayrılmak zorunda kalıyor
- Alerji uzmanı konsültasyonu
›Deri prick ve serumda spesifik lateks IgE pozitif
- Tanı?
Rinit ve Astım
- Kuru tozlu eldivenlerdeki lateks alerjeni içeren partiküller latekse duyarlı kişilerde astım ve rinite yol açabilir.
- Bu reaksiyonlar sadece sağlık çalışanlarında değil aynı zamanda lateks eldiven endüstrisi çalışanlarında da görülür.
Vaka 6
- 25 yaşında kadın hasta
- 13 yıldır allerjik nezle
- 5 defa cerrahi operasyon öyküsü
- Son operasyon sırasında sebebi açıklanamayan anaflaksi öyküsü
- Squash oynuyor. Maç sonrası 10 dakika içinde ellerde şişme, yüz ve göz kapaklarında şişlik ve elde kaşıntı gelişiyor. Kısa süre içinde şuuru kayboluyor
- Hastanede tedavi ediliyor
- Lateks allerjisi düşünülüyor. Squash sapı lateks içerdiği tespit ediliyor.
- Alerji uzmanı konsültasyonu:
-1,5 ay sonra yapılan deri prick ve serum spesifik IgE: lateks alerjisi
- Tanı?
Anafilaksi
- Latekse duyarlı kişiler anafilaksi görülebilir;
›lateks mesane katateri, kondomlar, baryum için kullanılan latex balon kateteri, intra abdominal cerrahi sırasında, çocuk doğurma, veya diş cerrahisinde görüldüğü bildirilmiş.
- Anafilaksi oyuncak balonlar, lateks saplı raketler tetikleyebilir.
- Fetal lateksin oluşturduğu anafilaksiye lateks balon rektal katater,
- Üretral katater ve lateks içeren saç yapıştırıcıları katkıda bulunabilir.
Lateks alerjisinde tip 1 reaksiyonların evreleri
Evre 1: Lokal ürtiker
Evre 2: Anjiyoödemle birlikte yaygın ürtiker
Evre 3: Astımla birlikte ürtiker, göz, burunda kaşıntı, GIS semptomları
Evre 4: Anafilaksiyle birlikte ürtiker
Evre 5: Kronik astım ve devamlı akciğer hasarı
Vaka 7
- 5 yaşında erkek çocuk
- Antenatal tanılı lumbar myelomeningosel ve hidrosefalisi nedeniyle normal bir hastanede vajinal yolla doğmuş.
- Doğum sonrası üniversite hastanesinde spinal defekt tamiri ve ventriküloperitonal şant yapılmış.
- Mesane disfonksiyonu nedeniyle aralıklı mesane katateri uygulandı.
- 2 yaşında 3 gün letarjı ve kusma ile hastaneye opistotonus pozisyonunda başvuru
- MR da şantın tıkandığı görülüp acil olarak cerrahi müdahale
- Postoperatif ekstubasyon sonrası oksijen ihtiyacı , hışıltı ve dudakta anjiyoödem mevcuttu.
- Alerji uzmanı konsültasyonu
›Cilt prick testi (5 mm endurasyon)
›Cerrahi eldivenle pric to prick test (6 mm endurasyon) ,
›Lateks spesifik IgE 11 kU/l bulundu
- Tanı: Lateks alerji
Lateks alerjisi risk faktörleri
- Multipli idrar yolları işlemleri
- Multipli rektal prolapsus işlemleri
- Kan donörleri
- Atopik hastalar (Allerjik nezle, astım, egzema)
- Mesleki maruziyet
- Serebral palsi, Mental retardasyon, Quadraplaji
- Spina bifida’lı çocuklar
- Çocukluğun erken dönemlerinde sık ameliyat geçiren hastalar
- Meyve ve sebze alerjisi olanlar (kivi, muz, avokado, ananas, mango, kestane, badem, patates, kereviz)
- Genetik (IL-13 ve IL-18 promoter polimorfizmi, HLA-DQ8-DR4)
Mesleksel riskler
- Sağlık çalışanları
- Diş doktorları
- Lateks ürünleri çalışanları
- Gıda işleyicileri
- Güvenlik personeli
- Sera çalışanları
- İnşaat çalışanları
- Kuaförler
- Spina bifida ve lateks alerjisi
- Spina bifidalıla lateks allerjisi gelişmesi bakımından yüksek risklidir.
- Spina bifidalı ve hidrosefalili çocuklar cerrahi, mesane kataterizasyonu ve diğer medikal girişimlere sıklıkla maruz kalırlar.
- Bunun sebebi erken mukozal maruziyet ve ilk yıllarda sık maruziyettir.
- Spina bifidalı hastalarda lateks alerjisine genetik yatkınlık vardır
Vaka 8
- Aile pikniğe gidiyor.
- Kiviye alerjisi olan küçük bir çocuğu var.
- Pikniğin 1 saati içinde kiviye alerjik çocuk iyiyken başında 5 cm lik kesik oluştu.
- Hemen acile götürüldü ve plastik cerrahi uzmanı tarafından eldivenle kanaması devam eden kesi muayene edildi.
- 15 dakika içinde yüz, kol ve bacakta ürtiker gelişti.
- Kanama basıyla durdu. Dudakta şişme , solunum sıkıntısı ve yüzde ödem yoktu.
- Antihistaminik verildi ve 15-20 dakika içinde ürtiker düzeldi.
- Alerji uzmanı konsültasyonu
›Deri prick: lateks allerjisi
›Cerrahi müdahale için lateks free eldiven önerisi
Besinlerle çapraz reaksiyon
- Lateksteki hevein protein ile çeşitli bitkilerdeki hevein proteine benzer klas 1 endokitinaz ile çapraz reaksiyon vardır.
- Lateks allerjisi olan bir kişi lateksle temas edince hafif allerjik reaksiyon gelişirse ve sonrasında çapraz reaksiyon yapan besinler alınırsa 5 ile 30 dakika içinde yeni reaksiyonlar görülebilir.
- Oral dokuda irritasyon, kaşıntı, dil ve dudakta şişme
Çapraz reaksiyon yapan besinler
- Sık çapraz reaksiyon
›Kivi, avokado, muz, kereviz, kestane, armut
- Daha az sıklıkla çapraz reaksiyon
›Kayısı, karabuğday, kiraz, incir, üzüm, mango, nektarin, papaya, şeftali, fıstık ananas, erik, portakal, ceviz, kivi, patates, kavun ve domates
›Meyvelere alerjik olanlarda lateks alerji sıklığı: %11
›Lateks alerjisi olanlarda meyve alerji sıklığı: %35
Lateks besin çapraz reaksiyonları
Tanı
- Riskli kişilerin tespiti
- Dikkatli öykü
- Alerji uzmanı konsültasyonu
-Prick test
-Patch test
-İntradermal test
-Spesiifik ıgE
-Uygulama testi
Öykü
Lateks maruziyet sonrası;
›Gözde irritasyon
›Hapşırma
›Nezle
›Hışıltı
›Kaşıntı ve/veya ürtiker
- Diş girişimi
- Gıda alerjisi
Anket
- Lateks ürünlerine alerjiniz var mı?
- Lateks eldivenleriyle kaşıntı gelişti mi?
- Evde veya işte lateks maruziyeti sonrasında öksürük, nefes sıkışması, hışıltı, kaşıntı şimdiye kadar oldu mu?
- Diş doktoru sonrası ağızda şişme veya kaşıntı oldu mu?
- Şimdiye kadar hiç muz, kivi kiraz domates, patates gibi meyve veya sebze yediğinizde veya eline aldığınızda dudakta veya boğazda kaşıntı, dudakta şişme veya kızarıklık gibi reaksiyon gelişti mi?
- Düzenli olarak lateks ürünlerine maruz kalıyor musunuz?
- Hangi lateks ürünleri ile karşılaşıyorsunuz?
- Size şimdiye kadar hangi cerrahi operasyon yapıldı?
Fizik Muayene
- Egzama varlığı (özellikle eller)
- Prick test
- Tip 1 duyarlık tanısı için kullanılır
- Bu testin yapılması latex ekstresi damlatılması ile yapılır.
- Anaflaksiden 4-6 hafta sonra yapılmalıdır
- Bazı hastalarda sistemik reaksiyonlar gelişebilir.
- Sadece çocuk alerji uzmanları yapmalıdır.
Patch test
- Bu test alerjik kontakt dermatit için kullanılır.
- İmmünojenik kauçuk kimyasallarla patch test kişinin cildine 48 ile 96 saat arası uygulanır
- Standart tekniklerle yorumlanır.
İntradermal test
- Tip 1 allerji tanısında kullanılır.
›100 mcg/ml konsantrasyon ile latex allerjisi için doğru pozitif yanıt %95 ve latex allerjisi olmayanlarda %100 doğru negatif cevap alınır.
›1 mg/ml konsantrasyon ile latex allerjisi olanda %100 yanıt ve olmayanda %96 negatif cevap alınır.
Spesifik IgE test
- Tanıda önemli
›Yoğun cilt lezyonları
›Antihistaminik alanlar
›En son kliniği anafilaksi olanlar
- Tanıda önemlidir
- Negatif çıkması tanıyı dışlatmaz (Cilt testi pozitif olanların %50 ile 90 nında spesifik IgE pozitif saptanmıştır)
- Yalancı negatiflik %25
- Yalancı pozitif sonuç (çapraz reaksiyon)
Kullanma test
- Test negatif ancak semptomlar lateks alerjiyi düşündürüyorsa
- Lateks eldiven parmak ucu kesilir ve suyla nemlendirilir parmak üstünde 15 dakika beklenir
- Cevap negatifse parmak ucu parmağa geçirilir ve 15 dakika tutulur
- 30 dakika sonunda yine negatif sonuç alınırsa eldiven tamamen giyilerek test yapılır.
Lateks inhalasyon provokasyon test
- Sadece araştırma merkezlerinde yapılır
- Solunumsal semptomlar varsa ve deri prick ve spesifik lateks IgE negatifse yapılır.
- Serum triptaz
- Anaflaksi gelişen hastalarda 30 dakika sonrasında yükselir. 6 saate kadar yüksek kalır
›Triptaz >13ng/ml
›Beta tritaz >1 ng/ml (Daha spesifik) Mast hücrelerinde bulunur, hipotansiyon seviyesiyle korele
›24 saatlik idrarda histamin (spesifik değil)
Tedavi
- Kaçınma ve eğitim
- Farmakolojik tedavi
- Dezentizasyon
- İmmunoterapi
- Anti ıgE tedavi
- Farmakolojik proflaksi
Kaçınma ve Eğitim
- Lateksli ortamda çalışanların eğitimi
- Ortamda lateks içermeyen ortam hazırlama
- lateks alerjili hastaların başına “LATEKS ALERJİLİ HASTA” yazısı
- Riskli hastaların lateks free ortamda lateks free eldiven ve ekipmanlarla muayenesi ve takibi
- Lateks free acil çantası acil, servis ve ambulanslarda bulundurulması
Lateks alerjisi olanların eğitimi
- Lateks içermeyen ürünlerin eğitimi
- Acil eylem planı
- Epipen otoenjektör kullanımı
- Lateks alerji bileziği takılmalı
Lateks alternatifleri
- Eldiven için Alternatif materyaller
- PVC (vinil):Koruyuculuğu az, çabuk yırtılıyor
- Nitril: Koruyuculuğu iyi, pahalı
- Neoprene: Pahalı, ıslak yüzeyde kaygan
- Sentetik polyisoprene: Latekse benzer, pahalı, kolay elde edilemiyor
- Styrene block copolymer: Elastisitesi az, tip I allerjiye yol açıyor, kimyasal maddelere direnci iyi değil
- Poliüretan: Kuvvetli, rahat giyilemiyor, pahalı
Tip I ve tip IV allerjiye yol açabiliyor!
Lateks alerjisinde önlem
- Primer proflaksi lateks duyarlanmasıi gelişmeden önlenmesi
›Primer proflaksi ile lateks alerji belirgin ölçüde azaldığı bir çalışma rapor edilmiştir.
- Sekonder proflaksi: Lateks duyarlılığı gelişmiş hastada evde lateks maruziyeti azaltılmalıdır. Özellikle şunt operasyonu yapılan vakalarda.
Uygun ameliyathane
- Riskli hastalar belirlenmeli
- Lateks alerjisi kesin hasta mutlak olarak lateksten korunmalı
- Mümkünse elektif cerrahi için günün ilk vakası olarak alınmalı
- ‘Lateks alerjisi’ uyarı yazısı ameliyathaneye asılmalı, odaya girecek herkes üstündekileri değiştirip iyice yıkanmalı
- Kullanılacak bütün alet/araç-gereçler gözden geçirilmeli
- Lateks içeren ürün kullanılacaksa
- Lokal bariyer kullan
- Pamuklu astar kullan
- Eldiven ve diğer latex ürününe temas kullanımından hemen sonra suyla elini yıka,
- Deterjan, alkol, formaldehid, antimikrobiyal ajanların kullanımın engellenmesi, bunlar genelde el yıkamada kullanılır ve latex duyarlılığını artırır.
- Petrol temelli olmayan nemlendirici ajanlar kullanımı özellikle yaralı veya hasarlı cilt bölgesine
- Lateksin mukoz membranlarına temasının engellenmesi
- Gerekmedikçe latex eldiven kullanmamak,
Dezentizasyon
- 5 sağlık çalışanında yapılan bir çalışmada
›Latekse maruziyet süreleri artıralarak
›1 yıl sonunda her iki elde 1 saat eldiven giyilebilmiş.
›Lateks spesifik IgE seviyesi azalmış
›Yan etki görülmemiş
›Başarılı bulan çalışmalar yanında rutin kullanımda değil yeni çalışmalara ihtiyaç var
Subkutan İmmünoterapi
- Başarılı bulan çalışmalara rağmen sistemik ve lokal yan etkilerin sıklığından dolayı rutin uygulamada yok. Yeni çalışmalara ihtiyaç var
›%40 lakal reaksiyon
›%15 ürtiker ve rinit
›%1 Anaflaksi
Sublingual İmmünoterapi
- Başarılı bulan çalışmalara rağmen sistemik ve lokal yan etkilerin sıklığından dolayı rutin uygulamada yok. Yeni çalışmalara ihtiyaç var
%25 yan etki
%10 tedavi gerekmiş
%1 anaflaksi
Yeni immünoterapi modelleri
- Rekombinant allerjen spesifik immunoterapi: Deneme aşamasında
- Peptid immunoterapi: Deneme aşamasında
Anti IgE tedavisi
- 16 hafta Anti IgE tedavi çift kör kontrollü çalışmada sağlık çalışanlarındaki lateks alerjili çocuklarda etkili olduğu rapor edilmiştir.
Farmakolojik proflaksi
- Lateks alerjisi olanları cerrahi işlem öncesi medikal proflaksi
›Antihistaminik
›Anti H2
›Steroid
- Tavsiye edilmez.
›Mast hücre ve bazofil duyarlılığını değiştirmez
›Anaflaksinin erken semptomlarını gizleyip ciddi anaflaksiye neden olabilir
Lateks alerjili hastalar
- Hasta lateks alerjisi konusunda eğitilmeli (bilezik, maruziyet, besinler, ürün bilgisi, alternatifler)
- Hastanın yatağının başucuna ‘lateks alerjik’ yazısı asılmalı.
- Acil eylem planı verilmeli
İrritan dermatit tedavisi
- İrrtan maddeler kaldırılır, sabun ve suyla temas bölgesinin yıkanması,
- İnflamatuar cevap azaltılması için lokal kortikosteroid uygulama
- Suyla temas sonrası nemlendirici kullanması
- Geceleri nemlendirici krem kullanılması