Yer fıstığı alerjisi, çocuklarda en sık görülen ciddi gıda alerjilerinden biridir. Her 100 bebekten yaklaşık 3’ünün yer fıstığına alerjisi vardır. Özellikle bazı ülkelerde yer fıstığı alerjisi çok yaygın görülür. Çoğu insanda, yer fıstığı alerjisi çocuklukta gelişir ve yaşam boyu devam eder. Yer fıstığı alerjisi olan çocukların çok azı yaşı ilerledikçe bu alerjiyi aşar, ancak yer fıstığına karşı ciddi alerjik reaksiyon gösteren çocukların bu durumu aşması mümkün değildir. Adlarına rağmen yer fıstığı aslında baklagillerdir ve çok nadiren yer fıstığı alerjisi olan bir kişi soya, mercimek, nohut ve bezelye gibi diğer baklagillere de alerjisi olabilir.
Çocuklarda Yer Fıstığı Alerjisi Belirtileri
Çocuklar arasında yer fıstığı alerjisinin belirtileri farklılık gösterebilir. Bazı çocuklarda hafif belirtiler oluşurken bazı çocuklarda ise hayatı tehdit eden ciddi belirtiler yaşanabilir. Yer fıstığına maruz kalan alerjik çocuklarda en sık görülen reaksiyon türü kurdeşendir (ürtiker olarak da adlandırılır). Kurdeşen, ciltte genellikle kaşıntılı olan kabarık, şişmiş bölgelerdir. Kurdeşenin boyutları değişir ve genellikle birkaç saat sonra kaybolurlar. Kurdeşenler genellikle ya ağzın hemen etrafındadır ya da tüm vücuda yayılmıştır.
Yer fıstığı alerjisinde diğer yaygın belirtiler ise şunları içerir:
- Dudakların, gözlerin veya yüzün şişmesi,
- Karın ağrısı,
- Kusma,
- İshal.
Yer fıstığı alerjisinin neden olabileceği daha az yaygın belirtiler şunlardır:
- Kuru, pullu ve kaşıntılı cilt ile sonuçlanan bir tür cilt iltihabı olan egzama (atopik dermatit),
- Kronik (devam eden) ishal.
Şiddetli Alerjik Reaksiyon; Anafilaksi
Nadir de olsa çocuklar yer fıstığına maruz kaldıklarında anafilaksi geliştirebilirler. Anafilaksi yani alerjik şok acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Erken müdahale edilmeyen anafilaksi ölüme neden olabilir. Anafilakside genellikle aniden nefes almada güçlük, dilin şişmesi ve kan basıncında düşme, bayılma ve bilinç kaybına yol açabilen hayatı tehdit eden belirtiler yer alır.
Risk Faktörleri
Bazı çocukların yer fıstığı alerjisi geliştirme riski yüksek olabilir. bu çocukların risk grubunda yer alması mutlaka yer fıstığı alerjisi geliştirecekleri anlamına gelmez, sadece yer fıstığı alerjisi geliştirme olasılıklarının yüksek olduğu anlamına gelir.
Yer fıstığı alerjisi şu çocuklarda daha yaygın olabilir:
- Alerjik rahatsızlıkları olan çocuklarda (astım, egzama veya saman nezlesi gibi),
- Besin alerjisi olan çocuklarda,
- Besin alerjisi olan bir kardeşi olan çocuklarda,
- Diğer aile üyelerinin alerjik durumu varsa, çocuğunuzun alerjik durum geliştirme riski artar.
Yer Fıstığı Alerjisinin Teşhisi
Yer fıstığı alerjisini teşhis etmek için, alerji uzmanınız, çocuğunuzun belirtilerini ve bunların çocuğunuzun yedikleriyle nasıl ilişkili olduğunu soracak ve fizik muayene yapacaktır. Bir yer fıstığı alerjisini doğrulamak için çocuk alerji uzmanınız, deri delme testleri veya kan testleri gibi testler kullanabilir. Deri prick testi genellikle ön kolda veya bazen sırtta yapılır ve küçük miktarlarda alerjenlerin (alerjik reaksiyonları tetikleyebilen maddeler) cilt yüzeyinin altına girmesine izin vermek için cildi delmeyi içerir. Deride 15 ila 20 dakika içinde kırmızı bir alanla çevrili küçük, kaşıntılı bir yumru (kabarıklık ve alevlenme reaksiyonu) görülürse test pozitiftir. Deri prick testi, tıbbi gözetim altında yapılır, böylece daha genel bir reaksiyon varsa, hemen tedavi edilebilir. Alerjileri test etmek için alerjene özgü IgE adı verilen bir kan testi yapılabilir. Kan testleri genellikle sadece deri prick testi mümkün olmadığında yapılır.
Yer Fıstığı Alerjisinin Tedavisi
Fıstık alerjisinin tedavisi yoktur. Tek tedavi, yer fıstığına ve fıstık ezmesi gibi yer fıstığı içeren ürünlere maruz kalmaktan kaçınmaktır. Ürünlerin yer fıstığı veya eser miktarda yer fıstığı içerip içermediğini görmek için tüm gıda etiketleri kontrol edilmelidir. Çocuklara diğer çocuklarla yiyecek paylaşmamaları veya değiş tokuş etmemeleri hatırlatılmalıdır. Karışık kuruyemişlerde çapraz kontaminasyon olabilir, bu nedenle genellikle yer fıstığı alerjisinin olan kişilerin tüm kuruyemişlerden uzak durmaları önerilir. Çocuğunuzun yer fıstığı alerjileri varsa, ona bakan herkesin alerjinin farkında olduğundan emin olmanız önemlidir. Çocuğunuzun okulu, anaokulu veya çocuk bakım merkezi sizinle ve çocuğunuzla birlikte bir yönetim planı geliştirmelidir. Yemeği dışarıda yemek planlamayı gerektirir. Restoran çalışanlarına çocuğunuzun gıda alerjisi hakkında bilgi verin. Kuruyemiş içermeyen yemek seçenekleri olup olmadığını kontrol etmeniz oldukça önemlidir. Maruz kalmaktan kaçınmak konusunda çok dikkatli olan kişilerde bile yanlışlıkla yer fıstığına maruz kalma meydana gelebilir. Alerjik reaksiyonlar için bir eylem planına sahip olmak ve çocuğunuz anafilaksi riski altındaysa, anafilaksi için bir eylem planına sahip olmak önemlidir, böylece çocuğunuz ve onlara bakan kişi, alerjik reaksiyon durumunda ne yapacağını bilir.
Yer fıstığına ciddi bir tepki gösteren çocuklar, özellikle anafilaksi öyküsü olanlar, kendi kendine adrenalin enjekte eden bir cihaz veya oto-enjektör taşımalıdır. Çocuk alerji uzmanınız, enjektörün kullanım şekli ve kullanılması gereken durumlar hakkında detaylı bilgiler verecektir.