El Ayak Ağız Hastalığı (EAAH), genellikle çocuklarda görülen, virüs kaynaklı bir enfeksiyondur. Adından da anlaşılacağı üzere, hastalık el, ayak ve ağız çevresinde belirgin döküntüler ve yaralarla karakterizedir. Bu hastalık, çoğunlukla hafif seyirli olmasına rağmen, bazı durumlarda ciddi semptomlara yol açabilir. Özellikle kreş, okul gibi toplu yaşam alanlarında hızlı yayılma riski taşır.
Bu yazıda, El Ayak Ağız Hastalığı’nın nedenlerini, belirtilerini, tedavi yöntemlerini ve önleme yollarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
- El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?
- El Ayak Ağız Hastalığının Nedenleri
- El Ayak Ağız Hastalığının Belirtileri
- El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
- El Ayak Ağız Hastalığının Tedavisi
- El Ayak Ağız Hastalığının Komplikasyonları
- El Ayak Ağız Hastalığının Önlenmesi
- El Ayak Ağız Hastalığı ve Okula/Kreşe Dönüş
- Ne Zaman Doktora Gitmeliyim?
El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?
El Ayak Ağız Hastalığı, genellikle Coxsackievirus A16 ve daha nadiren Enterovirus 71 gibi virüslerden kaynaklanan bulaşıcı bir hastalıktır. Virüs, enfekte kişilerin burun salgıları, tükürük, dışkı veya deri döküntüsü ile temas yoluyla yayılır.
Bu hastalık, daha çok 10 yaş altındaki çocuklarda görülse de, nadiren yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Özellikle yaz ve sonbahar aylarında daha yaygındır. Genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir ve bağışıklık sistemi tarafından kontrol altına alınır.
El Ayak Ağız Hastalığının Nedenleri
El Ayak Ağız Hastalığı, bir grup enterovirüsün neden olduğu bir enfeksiyondur. Hastalığın yaygın nedenleri şunlardır:
- Coxsackievirus A16
- Hastalığın en yaygın nedenidir.
- Hafif belirtilerle seyreder ve genellikle ciddi komplikasyonlara yol açmaz.
- Enterovirus 71
- Daha nadir görülür ancak ciddi komplikasyonlara (örneğin menenjit veya ensefalit) neden olabilir.
- Daha şiddetli semptomlarla ilişkilidir.
- Bulaşma Yolları
- Virüs, enfekte kişinin tükürüğü, burun akıntısı, dışkısı veya deri döküntüleri ile temas yoluyla bulaşır.
- Özellikle kalabalık ortamlar (okul, kreş) virüsün hızlı yayılmasına neden olabilir.
- Bağışıklık Sistemi Gelişimi
- Çocuklarda bağışıklık sistemi tam olarak gelişmediği için bu virüse karşı daha hassastırlar.
El Ayak Ağız Hastalığının Belirtileri
El Ayak Ağız Hastalığının belirtileri, genellikle enfekte olduktan 3-6 gün sonra ortaya çıkar (kuluçka dönemi). Belirtiler genellikle hafif seyirli olsa da, bazı çocuklarda daha ciddi semptomlar görülebilir.
1. Erken Belirtiler
- Hafif ateş
- Boğaz ağrısı
- Halsizlik
- İştahsızlık
2. İleri Belirtiler
- Ağız İçi Yaralar: Ağız içinde, özellikle dil ve yanak içlerinde küçük, ağrılı kabarcıklar oluşur. Bu yaralar yemek yemeyi ve su içmeyi zorlaştırabilir.
- El ve Ayak Döküntüleri: Avuç içi ve ayak tabanında küçük, kırmızı döküntüler veya kabarcıklar oluşur. Bazen diz, dirsek ve kalça bölgesine de yayılabilir.
- Kaşıntı veya Ağrı: Döküntüler genellikle kaşıntılı değildir ancak bazı durumlarda ağrılı olabilir.
3. Komplikasyon Belirtileri
- Şiddetli baş ağrısı
- Boyun sertliği (menenjit belirtisi olabilir)
- Kusma ve yüksek ateş
- Nefes almada zorluk (nadir durumlarda)
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
El Ayak Ağız Hastalığı, genellikle klinik belirtilerle teşhis edilir. Doktorlar, hastalığı teşhis etmek için fiziksel muayene yapar ve çocuğun belirtilerini değerlendirir.
- Fiziksel Muayene
- Ağız, el ve ayaklarda görülen tipik döküntüler teşhis koymada yeterlidir.
- Laboratuvar Testleri
- Çok nadiren, özellikle komplikasyon şüphesi varsa, virüsün türünü belirlemek için boğaz sürüntüsü veya dışkı testi yapılabilir.
- Komplikasyon Şüphesi Durumunda
- Beyin omurilik sıvısı analizi (menenjit şüphesi durumunda)
- Kan testleri
El Ayak Ağız Hastalığının Tedavisi
El Ayak Ağız Hastalığı için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Tedavi, genellikle semptomları hafifletmeye yöneliktir. Çocuğun bağışıklık sistemi virüsü birkaç gün içinde temizler.
1. Evde Tedavi
- Ağrı Kesiciler ve Ateş Düşürücüler: Parasetamol veya ibuprofen kullanılabilir. (Aspirin çocuklarda kullanılmamalıdır.)
- Bol Sıvı Tüketimi: Dehidrasyonu önlemek için su, süt veya çorbalar gibi sıvılar önerilir. Ağız yaraları nedeniyle asitli içeceklerden kaçınılmalıdır.
- Yumuşak ve Serin Gıdalar: Ağız yaralarını tahriş etmeyecek serin ve yumuşak yiyecekler (örneğin yoğurt, püre) tercih edilmelidir.
- Tuzlu Su Gargarası: Daha büyük çocuklar için ağız hijyenini sağlamak amacıyla tuzlu su ile gargara yapılabilir.
2. Doktor Tedavisi
- Antiviral İlaçlar: Şiddetli vakalarda doktor antiviral ilaç reçete edebilir.
- Hastanede Tedavi: Dehidrasyon veya komplikasyon şüphesi durumunda hastanede sıvı tedavisi gerekebilir.
El Ayak Ağız Hastalığının Komplikasyonları
El Ayak Ağız Hastalığı genellikle hafif seyreder ve ciddi bir tehdit oluşturmaz. Ancak nadir durumlarda, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklarda komplikasyonlar gelişebilir:
- Dehidrasyon:
- Ağız yaraları nedeniyle yeterince sıvı alamayan çocuklarda dehidrasyon görülebilir.
- Menenjit:
- Enterovirus 71 ile enfekte olan bazı çocuklarda viral menenjit görülebilir. Bu durum acil müdahale gerektirir.
- Ensefalit:
- Beyin iltihabı nadir ancak hayati tehlike taşıyan bir komplikasyondur.
- Tırnak Kaybı (Onikomadesis):
- Bazı çocuklarda, hastalık sonrası geçici olarak tırnak kaybı görülebilir.
El Ayak Ağız Hastalığının Önlenmesi
El Ayak Ağız Hastalığını önlemek için hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir. Virüs, özellikle kalabalık ortamlarda hızla yayıldığı için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:
- Ellerin Düzenli Yıkanması:
- Çocukların ve bakıcıların ellerini sık sık sabun ve suyla yıkaması gerekir.
- Tuvalet sonrası ve yemeklerden önce eller yıkanmalıdır.
- Oyuncak ve Eşyaların Temizliği:
- Enfekte çocukların oyuncakları, biberonları ve diğer eşyaları düzenli olarak dezenfekte edilmelidir.
- Hasta Çocukların İzolasyonu:
- Hasta çocukların diğer çocuklarla temasını sınırlamak, hastalığın yayılmasını önler.
- Maske Kullanımı:
- Solunum yoluyla bulaşmayı azaltmak için maske kullanımı teşvik edilebilir.
- Bağışıklık Sistemini Güçlendirme:
- Dengeli beslenme ve yeterli uyku, bağışıklık sistemini destekler.
El Ayak Ağız Hastalığı ve Okula/Kreşe Dönüş
Enfekte bir çocuk, semptomların hafiflediği ve ateşin düşmesinden sonra okula veya kreşe dönebilir. Ancak bu süre genellikle hastalığın başlangıcından itibaren 7-10 gündür. Çocuğun tamamen iyileştiğinden ve bulaşıcı olmadığından emin olunmalıdır.
Ne Zaman Doktora Gitmeliyim?
El, ayak, ağız hastalığı genelde hafif bir hastalıktır. Hafif ateş ve belirtilerle seyreder. Bu nedenle ilk etapta doktora başvurulmayabilir. El, ayak, ağız hastalığının seyri önemlidir. Hafif durumda doktora gitmeden de hastalık geçebilir ancak yaralar fazlaca kişiyi etkiliyorsa doktora gidilmelidir. Ağız içinde, el ve ayaklarda yaralar varsa ve ağız içindeki yara ve ağrı çocuğun sıvı alımını engelliyorsa doktora başvurmalıdır. Özetleyecek olursak; el, ayak, ağız hastalığında her durumda doktora gitme zorunluluğu yoktur. El, ayak, ağız hastalığı evde istirahat ile de geçebilir.
Eğer çocuğunuzu doktora götürmeye karar vermişseniz doktorunuz sizden bazı bilgiler almak isteyecektir.
– Çocuğunuzdaki belirtiler nelerdir?
– Belirtiler ne kadar zamandır mevcut?
– Çocuğunuz anaokulu veya başka okula gidiyor mu?
– Çocuğunuz hasta bir çocukla temas etti mi?
– Çocuğunuzun okulunda el ayak hastalığı olan bir çocuk duydunuz mu?
– Aklınızda sorularınız varsa kaydedip gelebilirsiniz.
Bazı soruları doktorunuza sorabilirsiniz. Bunlar;
– Belirtilerin nedeni nedir?
– Muhtemel nedenler neler olabilir?
– Çocuğuma herhangi bir test yapılacak mı?
– En iyi tedavi nedir?
– Bir ilaç verecek misiniz?
– Çocuğumu rahat ettirmek için evde ne yapabilirim?
– İlk belirtiler nelerdir?
– Hangi belirtiler ciddidir?
Evde Neler Yapılabilir?
Ailelerin üzerinde en fazla durdukları konulardan biri de herhangi bir şikayet ve hastalık durumunda öncelikle ‘Evde ne yapabilirim?’ sorusudur. El, ayak, ağız hastalığında evde yapılabilecek bazı şeyler olabilir. El ayak ağız hastalığı eğer hafif seyrediyorsa evde yapılanlar şikâyetleri azaltabilir. Hastalık hakkında verilen bilgilerden en önemlilerinden biri de şayet çocukta el, ayak, ağız hastalığı varsa ebeveynlerin evde neler yapabileceğidir. Evde yapılan, bilimsel geçerliliği de olan, tıp doktorlarının da onayladığı doğal yöntemler denenebilir.
– Özellikle ağzında yara olan çocuklara ekşi, acı, asitli gıdalar yerine sütlü, sıvı gıdalar verilebilir.
– Soğuk gıdalar daha çok tercih edilir.
– Tuzlu ve acılı gıdalardan kaçınılır.
– Çiğneme gerektirmeyen gıdalar tercih edilebilir.
Dikkat!
Önemli olarak belirtilmesi gereken konu ise evde yapılan ancak bilimsel geçerliliği de olan tıp doktorlarının da onayladığı doğal yöntemler denenebilir.
Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Bazı önlemler hastalığın riskini azaltabilir:
– El yıkmak önemlidir.
– Özellikle tuvalet sonrası ve bez değişimi sonrası eller çok iyi yıkanmalıdır.
– Yemek yemeden önce eller yine çok iyi yıkanmalıdır. Sabun ve su kullanılabilir.
– Ayrıca mikrop öldürücü alkollü mendil veya jeller de kullanılabilir.
– Çocukların bulunduğu ortamlar klorlu su ile seyrelterek silinmeli ve arkasından su ve sabunla silinmelidir.
– Çocukların paylaştıkları oyuncaklar da dezenfekte edilmeli veya yıkanmalıdır.
– Emzikler temizlenmelidir.
-Çocuklara hijyene nasıl önem verilmesi gerektiğinin eğitimi verilmelidir. Ellerini, oyuncaklarını ağzına götürmemesi gerektiği öğretilmelidir.
Bulaşıcı Olduğunu Unutmayın!
Hasta olan çocuklar bulaştırıcıdır ve izole edilmelidir. Ateş kontrol altına alınıp ağız yaraları iyileşene kadar çocukların okula gönderilmemesi, evde kalması uygun olacaktır.
Sonuç
El Ayak Ağız Hastalığı, genellikle hafif seyirli bir enfeksiyon olsa da, çocukların konforunu önemli ölçüde etkileyebilir. Semptomların iyi yönetilmesi ve hijyen önlemlerine dikkat edilmesi hastalığın yayılmasını engeller. Eğer çocuğunuzda şiddetli semptomlar (yüksek ateş, dehidrasyon belirtileri veya solunum güçlüğü) varsa, bir doktora başvurmanız hayati önem taşır. Ebeveyn olarak, erken teşhis ve doğru bakım ile çocuğunuzun bu süreci kolayca atlatmasına yardımcı olabilirsiniz.