Öksürük, çocuklarda hastaneye başvuru nedenlerinin başında gelir. Anne ve babalar çocuklarının öksürdüğünü görünce endişelenir. Öksürük çocuğun uyku düzenini bozarak hayat kalitesini etkileyebilir. Ancak öksürük her zaman bir problem değildir. Öksürük balgamı, akciğerleri ifrite eden maddenin vücuttan çıkarılması veya enfeksiyonlardan vücudu koruyan bir reflekstir. Bu makalemizde size altı farklı öksürüğü anlatacağız.

Öksürük, öksürme refleksinden sorumlu olan sinirlerle veya hava yolunda irritasyonla tetiklenen istemsiz bir reflekstir. Birçok neden öksürük refleksini tetikleyebilir. Öksürük, öksürüğün karekteristik özelliklerine göre ve öksürüğün süresine göre farklı tiplere ayrılabilir.

Öksürüğün karakteristik özelliklerine göre 6 farklı öksürük tipi vardır

Kuru Öksürük: Balgamın olmadığı daha çok iritasyona bağlı olan öksürük tipidir. Kuru öksürük sıklıkla soğuk algınlığı nedeniyle görülmektedir. Boğazdaki enfeksiyon nedeni ile irritasyona bağlı öksürük görülür.  Bademcik iltihabı, faranjit, sinüzit gibi üst solunum yollarında enfeksiyon kuru öksürüğe neden olabilir.

Alerji nedeniyle olan öksürükler de genelde kuru öksürük şeklindedir. Alerjik astımda kuru öksürük görülür. Ev tozuna bağlı, sigaraya bağlı irritasyona bağlı kuru öksürük görülebilir.

Alerjik astım dışında oyuncağın bir parçası veya kuru yemişin akciğerlere kaçmasına bağlı kuru öksürük görülebilir.

Reflüye bağlı, bazı tansiyon düşürücü ilaçlara bağlı öksürük de kuru öksürüğe neden olabilir.

Mevsim değişikliklerinde özellikle sıcak havadan soğuk havaya geçişlerde öksürük görülebilir.

Balgamlı Öksürük: Genellikle akciğerdeki enfeksiyon nedeniyle olan öksürüklerde görülür. Öksürükle beraber balgam vardır.

Balgamlı öksürüğün en önemli nedeni akciğerdeki enfeksiyondur. Zatürre bakterilere bağlı, virüslere bağlı mantarlara bağlı olabilir. Hava yollarında sıvı veya mukus nedeniyle olmaktadır.  Balgamlı öksürükle birlikte özellikle yüksek ateş varsa akla zatürre gelmelidir. Verem hastalığı da balgamlı öksürük yapan bir durumdur.

Soğuk algınlığına bağlı zaman zaman balgamlı öksürük görülmektedir.

Balgamlı öksürük özellikle sabah kalkınca oluyorsa ve 1-2 aydan daha uzun öksürük oluyorsa akciğerlerin bronşlarında harabiyet sonrası gelişen bronşektazi nedeniyle olabilir.

Özellikle büyüme gelişme geriliği varsa, bebeklikten itibaren balgamlı öksürük oluyorsa akla kistik fibrosis akla gelmelidir.

Kurup Öksürüğü: Trakea ve larinkste viral enfeksiyon sonrası bu bölgede ödem gelişmesi sonucu aniden havlama şeklinde öksürük olur. Kurup hastalığında görülen bu öksürüğe kurup öksürüğü denir.

Nefes borusunun girişinde gelişen ödem nefes borusunu daralttığı için nefes almada güçlük ve sesli nefes alma görülür. Bu hastalığın tipik öksürük şekli havlama şeklinde öksürük görülmesidir.

Boğmaca öksürüğü: Boğmaca mikrobu tarafında oluşan bir öksürüktür. Gribal enfeksiyon gibi başlayan öksürük 1-2 hafta içinde boğulmalar şeklinde olmaya başlar. Öksürük krizleri sonrasında derin nefes alma olur. Öksürük sırasında kusmalar olabilir. 2-3 ay kadar süren bir öksürük olur. Hafif ateş ve burun akıntısı da genelde birlikte olur.

Hırıltılı öksürük: Astım veya bronşiolit gibi hastalıklar sırasında akciğerde bronşların daralmasına bağlı hırıltı ile birlikte öksürük vardır.  Islık çalma şeklinde akciğerlerden ses gelebilir.

Psikojenik Öksürük: Fiziksek nedenlerle açıklanamayan öksürüktür. Genellikle gribal enfeksiyon sonrası devam eder. Öksürük şekli genelde tekrarlayıcı kuru öksürük şeklindedir ve farklı bir seste öksürük olur. Uykuda olmaz ve uyandığında öksürük olur. Nöromuskuler tik bu öksürüğe neden olmaktadır.

Öksürük için ne zaman doktora götürmem gerekir?

Öksürüğü olan bir çocuğun ne zaman doktora götürülmesi gerektiği önemlidir. Şu durumlarda öksürüğü olan çocuk doktora götürülmelidir;

-Öksürük 2-3 haftadan daha uzun sürüyorsa

-Öksürük  gün geçtikçe artıyorsa,

-Çocuğun günlük aktivitelerini etkiliyorsa,

-Kanlı balgam görülmüşse,

-3 aydan küçük bir çocukta öksürük gelişmişse,

– Öksürükle birlikte morarma oluyorsa,

– Öksürük peş peşe oluyor ve boğulur tarzda oluyorsa arkadan kusma görülüyorsa boğmaca açısından değerlendirmek için,

-1  yaş altında sık kusmalarla birlikte öksürük varsa reflü açısından değerlendirmek için bir doktor tarafından incelenmesi gerekir

Özellikle 1 aydan uzun süren öksürükte astım, alerjik rinit, reflü ve diğer nedenler açısından incelenmelidir. Çocuk alerji uzmanı bu nedenlerin tespitinde en deneyimli olan uzmanlardır.

Öksürük Tedavisi

Öksürüğün tedavisi nedene göre değişmektedir. Öksürüğün birçok nedeni olduğu için öncelikle nedenin tespit edilmesi gerekir. Öksürük kesicilerin kullanılması doğru olmadığı gibi çocuğa zarar da verebilir. Bu nedenle öncelikle neden bulunmalı ve nedene göre öksürük tedavisi yapılmalıdır.

Öksürük nedeni gribal enfeksiyona bağlıysa antibiyotik kullanılması doğru değildir. Çünkü gribal enfeksiyonlarda antibiyotiğin faydası olmaz. Genellikle gribe bağlı öksürükte tedavi gerekmez. 1-2 hafta içinde düzelir. Gribal enfeksiyona bağlı burun tıkanıklığı varsa burun açan damlalar veya spreyler kullanılabilir. Bol sıvı alınması ve istirahat edilmesi önerilebilir. Geniz akıntısı varsa geniz akıntısını azaltan tedaviler verilebilir.

Kronik öksürük tedavisi ise altta yatan hastalığa bağlıdır. Yani 1 aydan uzun süren öksürükte neden bulunmalı ve bu nedene göre tedavi verilmelidir. Örneğin öksürük nedeni astıma bağlıysa bronşları genişleten nefes açıcı tedaviler verilebilir. Keskin kokulu parfüm ve temizlik malzemelerin kullanımından kaçınmak fayda sağlayabilir.

Öksürük şurupları

Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının öksürük tedavisinde etkisi çok yeterli değildir. Öksürük ilaçlarının etkili olduğu veya çocuklarda zararlı olduğuna yönelik yeterli bir kanıt da yoktur.

Guaifenesin gibi balgamı incelten ajanlar ve dextromorfan gibi öksürük baskılayıcı ajanlar denenebilir. Faydası çok belirgin değildir.

Eğer çocuğunuzda astım belirtileri varsa çocuk alerji uzmanından randevu almanız gerekir. Çocuk alerji uzmanları bu hastalığın tedavisinde en iyi doktorlardır.

Öksürük Tedavisinde Antibiyotik

Öksürük tedavisi için sıklıkla antibiyotik tedavisi verilir ancak antibiyotikler öksürük süresine faydalı olmaz.

Çocuğumuz öksürüyorsa ilaç dışında neler yapabiliriz?

Öksürük için piyasada bulunan birçok ilacın bilimsel olarak kanıtlanmış etkisi yoktur. Bitkisel ilaçların çoğunun Sağlık Bakanlığı ruhsatlı olmayıp Tarım Bakanlı ruhsatlıları vardır. İnsanlar üzerinde yapılması çalışmalarla yeterli bilimsel veri olmadan satılan ilaçlardır. Bu nedenle yararları fazla olmadığı gibi zararlı da olabilir. Bu nedenle öksürük için bitkisel tedaviler adı altında satılan ilaçların kullanılması sakıncaları olabilir.

Öksürük yeni başlamışsa, hafif nezle varsa, 38.5 derece üstünde yüksek ateşi yoksa evde bazı önlemler alınabilir. Peki evde neler yapabiliriz?

3 aydan küçük çocuklarda mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Çünkü 3 aydan küçük çocuklarda öksürük hızla ilerleyerek nefes sıkışıklığı yapabilir.

3 aydan büyük çocuklarda hafif öksürük varsa ılık su veya ılık meyve suları verilebilir. Burun tıkanıklığı varsa serum fizyolojik burun damlaları verilebilir. Sık sık buruna serum fizyolojik damlatılabilir. Hırıltı veya nefes sıkışıklığı veya yüksek ateş varsa mutlaka doktora başvurmaları gerekir.  1 yaşından küçüklerde bal öksürük için kullanılmamalıdır. Çünkü 1 yaşından küçüklerde bal zehirlenme yapabilir.

1 yaşından büyük çocuklarda ise bol sıvı almaları tavsiye edilebilir. Burun tıkalı ile serum fizyolojik burun damlaları verilebilir. Bunun dışında verilebilecek en etkili doğal tedavi baldır. Bal 1 yaşından  büyüklerde akşamları bir çay kaşığı verilebilir. Bal günde 2 tatlı kaşığına kadar da verilebilir. Bal çay ile, doğrudan, sütle verilebilir. Ayrıca içine limon da sıkılırsa daha etkili olabilir.  Bitki çayları da öksürük için verilebilir. Özellikli limonlu ıhlamur, zencefil çayı verilebilir.

6 yaşından büyük çocuklarda ise burun tıkalı ise serum fizyolojik burun spreyleri kullanılabilir. Ballı çay, limonlu ıhlamur çayları, zencefilli çay verilebilir. Geniz akıntısı varsa beyne etki etmeyen soğuk algınlığı şurupları verilebilir. Ateş varsa ateş düşürücü şuruplar da beraber verilebilir.

Balın Öksürüğe Etkisi

Balın öksürüğe faydası nasıl olur?

Balın antibakteriyel ve antiinflamatuar özellikleri vardır. Balın antiinflamatuar özelliklerinin öksürük refleksine faydası olabilir. Bal, balgam oluşumunu azaltır ve öksürüğü azaltır.

Bal öksürüğe etkili midir?

Çocuklarda görülen öksürüklerde bal ile yapılan birçok çalışma vardır. Bu çalışmalarda öksürük tedavisinde bal hiç tedavi verilmeyenlere göre daha etkilidir.  Antihistaminiklere göre de bal daha etkilidir. Ancak destrometorfana göre daha etkili olmadığını ve eşdeğer etkide olduğunu bildiren çalışmalar vardır.

Hangi bal öksürüğe faydalıdır?

Kara buğday balı öksürük için daha etkilidir. Kara buğday balının kuvvetli bakteri öldürücü özelliği vardır. Özellikle enfeksiyonlara bağlı öksürükte faydalı olabilir.

1 yaşından önce bal tavsiye edilmez

1 yaşından küçüklerde balın Clostridium botulinum bakterisi içerebilmesi ve bebeklerde bu bakterinin botulism yapma riskinden dolayı tavsiye edilmez.

Balın yan etkileri var mı?

Bala bağlı sinirlilik, uykusuzluk ve hiperaktivite az sayıda çocukta görülebilir.

Bal nasıl verilmelidir?

Çayla veya ılık limonlu su ile bal karıştırılarak akşamları verilebilir. Yatmadan önce 1 yaşından büyük çocuklar için 2.5 ml yani bir çay kaşığı tavsiye edilebilir. Bal 10 ml’ye kadar yani 2 tatlı kaşığına kadar verilebilir.

Öksüren çocuklara bal verelim mi?

Öksürük tedavisinde balın kullanılması veya kullanılmaması konusunda yeterince delil yoktur. Buna rağmen balın antibakteriyel ve antiinflamatuar etkilerinin olması, doğal bir tedavi yöntemi olması nedenleriyle özellikle enfeksiyonlara bağlı öksürükte bal akşamları 2.5 ile 10 ml arasında tavsiye edilebilir.

Önemli noktalar

Öksürük balgamın, irritasyon yapan maddenin ve infeksiyonlardan solunum yolundan çıkmasını sağlayan koruyucu bir reflekstir

2-3 haftadan daha uzun süren öksürükte bir doktora gitmelisiniz

1 aydan uzun süren öksürükte astım, alerjik rinit reflü ve diğer nedenler açısından incelenmelidir. Çocuk alerji uzmanı bu nedenlerin tespitinde en deneyimli uzmanlardır.

Randevu ve Bilgi İçin Sizi Arayalım