Psoriatik artrit (PsA), genellikle sedef hastalığı (psoriasis) ile ilişkilendirilen kronik bir inflamatuvar eklem hastalığıdır. Sedef hastalığı olan bireylerin yaklaşık %30’unda gelişen psoriatik artrit, eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlikle karakterizedir. Cilt ve tırnak değişiklikleri ile birlikte görülmesi bu hastalığı diğer artrit türlerinden ayırır.

Psoriatik artrit, tedavi edilmediği takdirde eklemlerde kalıcı hasara yol açabilir, bu nedenle erken teşhis ve tedavi önemlidir. Bu yazıda, psoriatik artritin nedenlerini, belirtilerini, teşhis yöntemlerini ve tedavi seçeneklerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Psoriatik Artrit Nedir?

Psoriatik artrit, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücuda saldırması sonucu ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Bu durum, eklemlerde iltihaplanmaya, ciltte sedef hastalığına özgü pullu plakların oluşmasına ve bazı durumlarda diğer organların etkilenmesine yol açar. PsA hem periferik eklemleri (eller, dizler gibi) hem de omurga gibi aksiyal eklemleri etkileyebilir.

Psoriatik Artritin Nedenleri

Psoriatik artritin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu hastalığın ortaya çıkmasında rol oynar.

1. Genetik Yatkınlık

  • Psoriatik artrit hastalarının çoğunda ailede sedef hastalığı veya artrit öyküsü vardır.
  • HLA-B27 gibi belirli genetik markerlar bu hastalıkla ilişkilendirilmiştir.

2. Bağışıklık Sistemi Bozuklukları

  • PsA, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı eklem dokularına saldırmasıyla ortaya çıkar. Bu, iltihaplanmaya ve eklem hasarına yol açar.

3. Çevresel Faktörler

  • Enfeksiyonlar (özellikle streptokok enfeksiyonları) hastalığı tetikleyebilir.
  • Fiziksel travma veya stres de psoriatik artriti tetikleyen faktörler arasında yer alabilir.

4. Risk Faktörleri

  • Sedef Hastalığı: Sedef hastalığı olan bireylerde psoriatik artrit gelişme riski yüksektir.
  • Aile Öyküsü: Ailede sedef hastalığı veya artrit öyküsü varsa, risk artar.
  • Yaş: Psoriatik artrit genellikle 30-50 yaş arasında başlar, ancak her yaşta ortaya çıkabilir.

Psoriatik Artritin Belirtileri

Psoriatik artritin belirtileri bireyden bireye değişiklik gösterebilir. Bazı hastalarda cilt belirtileri daha belirginken, bazılarında eklem semptomları ön plandadır.

1. Eklemlerde Ağrı ve Şişlik

  • PsA genellikle dizler, eller, ayaklar ve omurgada ağrı ve şişlikle kendini gösterir.
  • En sık küçük eklemleri (örneğin parmak ve ayak parmakları) etkiler.

2. Sabah Sertliği

  • Sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra eklemlerde sertlik hissi yaygındır.

3. Parmak ve Ayak Parmaklarında Şişlik (Daktilit)

  • Parmak ve ayak parmaklarının şişerek “sosis parmak” görünümüne sahip olması, psoriatik artritin tipik bir belirtisidir.

4. Tırnak Değişiklikleri

  • Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma veya renk değişiklikleri gibi tırnak distrofisi sık görülür.

5. Bel ve Kalça Ağrısı

  • Omurga veya sakroiliak eklemlerin tutulumu nedeniyle bel ve kalça ağrısı görülebilir.

6. Yorgunluk

  • Kronik inflamasyon, hastalarda sürekli yorgunluk hissine yol açabilir.

7. Cilt Belirtileri

  • Sedef hastalığı ile ilişkili pullu, kırmızı plaklar genellikle kafa derisi, dizler, dirsekler ve bel bölgesinde ortaya çıkar.

Psoriatik Artritin Teşhisi

Psoriatik artritin teşhisi, fiziksel muayene, tıbbi öykü ve laboratuvar testlerinin bir kombinasyonu ile yapılır. PsA’yı teşhis etmek için spesifik bir test olmamakla birlikte, doktor aşağıdaki yöntemleri kullanabilir:

1. Fiziksel Muayene

  • Eklemlerde şişlik, kızarıklık ve hassasiyet değerlendirilir.
  • Tırnak değişiklikleri ve ciltte sedef plakları aranır.

2. Laboratuvar Testleri

  • Kan Testleri: Romatoid artriti ekarte etmek için romatoid faktör (RF) ve CRP seviyeleri ölçülür.
  • HLA-B27 Testi: Bu genetik marker bazı hastalarda görülebilir.

3. Görüntüleme Yöntemleri

  • Röntgen: Eklemlerdeki yapısal değişiklikleri gösterebilir.
  • MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Yumuşak doku hasarını ve sakroiliak eklemlerdeki inflamasyonu tespit etmek için kullanılır.

Psoriatik Artrit Tedavisi

Psoriatik artritin tedavisi, semptomların hafifletilmesi, eklem hasarının önlenmesi ve yaşam kalitesinin artırılmasını hedefler. Tedavi planı hastalığın şiddetine ve hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre belirlenir.

1. İlaç Tedavisi

  • NSAID’ler (Nonsteroid Antienflamatuar İlaçlar): Ağrı ve iltihabı hafifletmek için kullanılır.
  • DMARD’ler (Hastalığı Modifiye Edici Antienflamatuar İlaçlar): Metotreksat gibi ilaçlar hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.
  • Biyolojik Tedaviler: TNF inhibitörleri ve IL-17 inhibitörleri gibi biyolojik ajanlar, bağışıklık sistemini hedef alarak inflamasyonu kontrol altına alır.
  • Kortikosteroidler: Şiddetli inflamasyon durumlarında kısa süreli olarak kullanılabilir.

2. Fizik Tedavi ve Egzersiz

  • Egzersiz, eklem hareketliliğini artırır ve kasları güçlendirir.
  • Fizik tedavi uzmanı, kişiye özel egzersiz planları oluşturabilir.

3. Cilt Tedavisi

  • Sedef hastalığı için topikal kremler, fototerapi veya biyolojik ajanlar kullanılabilir.

4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

  • Sağlıklı Beslenme: Omega-3 yağ asitleri ve anti-inflamatuar besinler tüketmek faydalıdır.
  • Düzenli Egzersiz: Hafif tempolu yürüyüş, yoga veya yüzme gibi egzersizler önerilir.
  • Stres Yönetimi: Stres, psoriatik artriti tetikleyebilir. Meditasyon ve diğer stres yönetimi teknikleri yararlıdır.

Psoriatik Artrit ile Yaşam

Psoriatik artrit kronik bir hastalık olsa da, uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Hastaların düzenli doktor kontrolüne gitmesi, ilaçlarını doğru şekilde kullanması ve sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemesi önemlidir.

Öneriler:

  • Eklemlerinizi zorlamaktan kaçının.
  • Düzenli olarak egzersiz yapın ve esneme hareketleriyle eklem hareketliliğini koruyun.
  • Sağlıklı bir uyku düzeni oluşturun.
  • Alevlenmeleri tetikleyen faktörlerden (stres, enfeksiyonlar, sigara vb.) uzak durun.

Sonuç

Psoriatik artrit, erken teşhis ve doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Hem cilt hem de eklem sağlığını etkileyen bu durum, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir. Ancak modern tedavi seçenekleri, hastalığın yönetiminde oldukça etkilidir.