Alerjik kolit, özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda görülen; bağışıklık sisteminin belirli gıdalara karşı aşırı tepki vermesi sonucu kalın bağırsağın (kolon) iltihaplanmasıyla ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Tıp literatüründe “alerjik proktokolit” olarak da geçen bu durum, genellikle süt ve süt ürünlerindeki proteinlere karşı gelişen bir alerjik reaksiyonun sonucudur.

Her ne kadar yetişkinlerde de görülebilse de, en yaygın olarak 0–12 aylık bebeklerde rastlanır ve çoğu zaman geçicidir. Doğru yaklaşımla büyük oranda iyileşme sağlanabilir.

Alerjik Kolit Nedir?

Alerjik kolit, bağırsak duvarında alerjik bir iltihaplanmaya yol açan bağışıklık sistemi tepkisidir. İnce ve kalın bağırsağın özellikle alt bölümlerini etkileyen bu durum, çoğunlukla;

• İnek sütü proteini alerjisi (İSPA)

• Soya proteini alerjisi

• Yumurta, fındık, buğday gibi diğer gıda alerjenleri

nedeniyle ortaya çıkar. En tipik bulgu, dışkıda kan ve mukus görülmesidir.

Alerjik kolit çoğu durumda ciddi bir sağlık sorunu değildir; ancak belirtiler doğru yönetilmezse bebeğin huzursuzluğuna, kilo alımının yavaşlamasına ve bağırsak florasının bozulmasına neden olabilir.

Alerjik Kolit Kimlerde Görülür?

Alerjik kolit en çok şu gruplarda görülür:

1. Yenidoğan ve Bebekler

En yaygın görülen grup 2 hafta–6 ay arası bebeklerdir. Bağışıklık sistemleri gelişim aşamasında olduğundan bazı proteinleri tolere etmekte zorlanabilirler.

2. Anne Sütü Alan Bebekler

Anne sütüyle beslenen bebeklerde bile alerjik kolit olabilir. Nedeni annenin tükettiği süt, yumurta, soya gibi alerjen gıdaların süte geçmesidir.

3. Mama ile Beslenen Bebekler

İnek sütü bazlı mamalarda bulunan proteinler bebek tarafından tolere edilemediğinde alerjik reaksiyon ortaya çıkabilir.

4. Daha Az Oranda Yetişkinler

Bağırsak hassasiyeti, gluten intoleransı veya geç başlangıçlı gıda alerjisi olan yetişkinlerde de nadiren alerjik kolit görülebilir. Ancak çocuklardaki formdan farklıdır ve daha çok irritabl bağırsak veya intoleransla karıştırılabilir.

Alerjik Kolit Belirtileri Nelerdir?

Alerjik kolitin en belirgin ve yaygın belirtileri aşağıdaki gibidir:

1. Dışkıda Kan (Rektal Kanama)

En tipik belirtidir. Kan genellikle parlak kırmızı renkte ve damla, çizgi veya pıhtı şeklinde olabilir.

2. Mukuslu Dışkı

Bebeğin dışkısı sümüksü bir form alabilir. Bu, bağırsak duvarındaki iltihabın sonucudur.

3. Huzursuzluk ve Ağlama

Gaz sancısı benzeri huzursuzluk, karın ağrısı, bacakları karna çekme gibi davranışlar gözlenebilir.

4. Karın Şişliği ve Gaz

Bağırsaklarda iltihap olduğu için sindirim zorlaşır ve gaz birikimi artar.

5. Kusma veya Reflü Benzeri Durumlar

Her bebekte olmayabilir; ancak bazı bebekler beslenme sonrası sık kusabilir.

6. Kilo Alımında Yavaşlama

İleri seviye vakalarda bebek normal kilo artışını sağlayamayabilir.

7. İshal veya Kabızlık

Her iki durum da görülebilir. Ancak çoğunlukla dışkı kıvamı yumuşaktır.

8. Ciltte Egzama Benzeri Döküntüler (Nadiren)

Gıda alerjisine eşlik eden atopik dermatit belirtileri olabilir.

Alerjik Kolitin Nedenleri Nelerdir?

Alerjik kolitin temel nedeni, bağışıklık sisteminin belirli gıda proteinlerini “zararlı” olarak algılaması ve buna karşı aşırı bir reaksiyon göstermesidir.

En yaygın neden: İnek Sütü Proteini Alerjisi

Toplam vakaların %65–75’i bu nedenle ortaya çıkar.

Diğer yaygın tetikleyiciler

• Soya proteini

• Yumurta

• Buğday ve gluten

• Fındık, yer fıstığı

• Balık

• Anne sütüne geçen çeşitli proteinler

Bağırsak duvarının tam olgunlaşmamış olması

Özellikle yenidoğan döneminde bağırsak bariyeri tam olarak gelişmemiştir. Bu nedenle bazı büyük protein molekülleri kana daha kolay karışabilir ve alerjik tepkiyi tetikleyebilir.

Alerjik Kolit Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis çoğunlukla klinik değerlendirme ile konur. Bununla birlikte bazı testlere de ihtiyaç duyulabilir.

1. Bebek Dışkısında Kan Tespit Edilmesi

Gözle görülebilir ya da gizli kan testi ile saptanabilir.

2. Ayrıntılı Beslenme Öyküsü

Anne sütü alıyorsa annenin beslenme düzeni önemlidir. Mama kullanıyorsa mama içeriği değerlendirilir.

3. Fiziksel Muayene

Doktor bebeğin karın bölgesini, genel durumunu ve büyüme gelişmesini kontrol eder.

4. Gerekirse Laboratuvar Testleri

• Tam kan sayımı

• Alerji testleri (bazı bebeklerde yetersiz kalabilir)

• Dışkı incelemesi

5. Eliminasyon Diyeti ile Tanı

Belirli gıdanın diyetten çıkarılması sonrası belirtilerin hızla düzelmesi, alerjik koliti doğrulayan çok önemli bir bulgudur.

Alerjik Kolit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alerjik kolitin tedavisi oldukça başarılıdır. Çoğu bebek uygun yaklaşım ile kısa sürede toparlar.

1. Anne Sütü Alan Bebeklerde Tedavi

En önemli yöntem, annenin tükettiği alerjen gıdanın diyetten çıkarılmasıdır.

Eliminasyon süresi genellikle:

• 2–4 hafta sürer.

• Çoğu bebek 3–7 gün içinde belirgin şekilde rahatlar.

Annenin diyetten çıkarması gerekebilecek yaygın gıdalar:

• Süt ve süt ürünleri

• Soya içeren ürünler

• Yumurta

• Fındık, yer fıstığı

• Gluten içeren tahıllar

Anne, süt ve yoğurt gibi ürünleri keserken kalsiyum takviyesi gerekip gerekmediğini bir uzmanla değerlendirmelidir.

2. Mama ile Beslenen Bebeklerde Tedavi

İnek sütü bazlı mamalar bıraktırılır ve yerine:

Hidrolize Mama

Proteinler küçük parçalara ayrıldığı için vücut tarafından daha kolay tolere edilir.

Amino Asit Bazlı Mama

Şiddetli vakalarda kullanılır. Alerji riskini minimuma indirir.

3. Katı Gıdaya Geçişte Dikkat

Bebek 6 aydan sonra ek gıdaya geçiyorsa, alerjen gıdalar tek tek ve yavaşça denenmelidir.

4. Takip ve Kontrol

• Doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.

• Belirtiler tamamen ortadan kalktıktan sonra doktor önerisiyle test amaçlı gıda yeniden verilebilir.

5. Kortizon veya İlaç Tedavisi Gerekir mi?

Çoğu bebekte ilaç gerekmeksizin yalnızca diyetle iyileşme görülür.
İlaç tedavisi yalnızca ağır ve nadir vakalarda uygulanır.

Alerjik Kolit Ne Kadar Sürer?

Bu durum büyük oranda geçicidir. Çoğu bebek:

• 1 yaşına kadar belirtileri büyük ölçüde atlatır.

• 2–3 yaşına geldiğinde ise gıdaları genellikle tamamen tolere edebilir.

Düzenli doktor takibi ile bu süreç sağlıklı biçimde yönetilir.

Alerjik Koliti Tetikleyen Gıdalar

Aşağıdaki gıdalar en sık alerjik kolite yol açar:

Alerjik Kolit ile Karıştırılan Hastalıklar

Aşağıdaki rahatsızlıklar da benzer belirtiler verebilir:

1. Laktoz İntoleransı

Sindirim zorluğuna bağlıdır, ancak dışkıda kan görülmez.

2. Enfeksiyon Kaynaklı İshal

Ateş, kusma ve kötü kokulu ishal ile birlikte seyreder.

3. Bağırsak Yırtılması veya Çatlaklar

Çok nadirdir, genellikle kabızlığa bağlıdır.

4. İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları

Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ortaya çıkar.

Doğru tanı için mutlaka uzman değerlendirmesi gerekir.

Alerjik Kolit Tehlikeli midir?

Genellikle hayati tehlike içeren bir durum değildir ve uygun müdahaleyle kontrol altına alınabilir. Ancak tedavi gecikirse:

• Kilo alımı yavaşlayabilir

• Bağırsak florası bozulabilir

• Huzursuzluk artabilir

Bu nedenle belirtileri hafife almadan uzman desteği almak önemlidir.

Alerjik Kolit Olan Bebek Nasıl Beslenmeli?

Anne Sütü Alıyorsa:

• Annenin alerjen gıdaları kesmesi yeterlidir.

• Anne sütü verilmeye devam edilmelidir.

Mama Alıyorsa:

• Hidrolize veya aminoasit bazlı mamalar tercih edilir.

Ek Gıdadaysa:

• Yeni gıdalar tek tek denenmeli

• Alerjen gıdalar doktor kontrolünde verilmelidir

• Ev yapımı, katkısız yiyecekler tercih edilmelidir

Alerjik Kolit Kendiliğinden Geçer mi?

Evet. Bu rahatsızlık çoğu bebekte geçici bir durumdur. Bağırsak sistemi olgunlaştıkça bağışıklık sistemi gıdalara karşı tolerans geliştirir.

Ancak düzelmenin hızlanması için doğru diyet ve düzenli takip şarttır.

Alerjik Kolit Kontrol Edilebilir Bir Rahatsızlıktır

Alerjik kolit, ebeveynlerde endişeye neden olsa da çoğunlukla iyi seyirli ve kontrol edilebilir bir durumdur.
En önemli nokta belirtilerin erken fark edilmesi, doğru beslenme planı ve uzman takibi ile sürecin yönetilmesidir.

Bu içerikte yer alan bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır ve herhangi bir tanı–tedavi önerisi niteliği taşımaz. Bebeğinizde veya kendinizde alerjik kolit belirtileri olduğunu düşünüyorsanız mutlaka bir çocuk doktoru veya gastroenteroloji uzmanına başvurun.