Çocuklar bağışıklık sistemleri tam olarak gelişene kadar enfeksiyonlara daha açık hale gelirler. Özellikle okul öncesi dönemde sık geçirilen grip, nezle gibi enfeksiyonlar çoğu zaman normal kabul edilir. Ancak bazı çocuklarda enfeksiyonlar daha ağır, sık tekrarlayan ve iyileşmesi zor şekilde seyredebilir. Bu noktada bağışıklık sistemi hastalıklarından, yani çocuk immünoloji hastalıklarından şüphelenilmelidir.
Bu yazıda çocuklarda görülen bağışıklık sistemi hastalıklarını, hangi belirtilerin uyarıcı olduğunu, ne zaman çocuk immünoloji uzmanına başvurulması gerektiğini ve tanı-tedavi sürecini detaylıca ele alıyoruz.
Çocuklarda Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışır?
Bağışıklık sistemi, vücudu enfeksiyonlara karşı koruyan bir savunma mekanizmasıdır. Doğumdan itibaren gelişen bu sistemin içinde T hücreleri, B hücreleri, antikorlar (immünoglobulinler), doğal öldürücü hücreler ve kompleman sistemi gibi birçok yapı yer alır.
Bebeklikte pasif bağışıklık (anne sütü ve plasentadan gelen antikorlar) varken, zamanla çocuk kendi bağışıklığını geliştirir. Ancak bazı çocuklarda bu gelişim genetik veya edinsel nedenlerle bozulur. İşte bu durumlar çocuk immünoloji hastalıkları başlığı altında incelenir.
Çocuk İmmünoloji Hastalıkları Nelerdir?
Çocuk immünoloji hastalıkları, doğuştan gelen bağışıklık eksiklikleri anlamına gelen primer immün yetmezlikler veya sonradan gelişen bağışıklık bozukluklarını kapsar.
Başlıca primer immün yetmezlik türleri:
Antikor eksiklikleri (en yaygın)
Kombine immün yetmezlikler (T ve B hücre bozuklukları)
Fagosit bozuklukları
Tamamlayıcı sistem bozuklukları
Doğal öldürücü hücre (NK hücre) eksiklikleri
Her biri farklı belirti ve bulgularla seyredebilir. Erken tanı hayati önem taşır.
Ne Zaman Şüphelenmeli?
Aşağıdaki durumlar çocuk immünoloji hastalıklarının uyarıcı işaretleri olabilir:
Yılda 8’den fazla kulak enfeksiyonu geçirme
Yılda 2’den fazla zatürre veya sinüzit
Antibiyotikle geçmeyen ya da sık antibiyotik ihtiyacı
Gelişme geriliği (boy-kilo artışında duraklama)
2 aydan uzun süren antibiyotik tedavisine rağmen iyileşmeyen enfeksiyon
Tekrarlayan cilt apseleri veya ağız içi mantar enfeksiyonları
Aşı sonrası beklenmeyen ağır reaksiyonlar
Ailede bağışıklık yetmezliği öyküsü
İnatçı ishal ve kilo alamama
Farklı organları tutan ciddi enfeksiyonlar (beyin, karaciğer, kemik)
Bu belirtilerin varlığında, bir çocuk immünoloji uzmanına başvurulması gerekir.
Tanı Süreci Nasıl İşler?
Tanı için öncelikle detaylı hasta öyküsü ve fizik muayene yapılır. Ardından aşağıdaki testler uygulanabilir:
1. Kan Testleri
Tam kan sayımı (lenfosit sayısı dahil)
Lenfosit alt grupları (T, B, NK hücre analizi)
İmmünglobulin düzeyleri (IgG, IgA, IgM, IgE)
2. Spesifik Antikor Yanıtları
Aşı sonrası gelişen antikor düzeylerinin ölçülmesi
Örneğin; tetanoz, difteri gibi aşıların bağışıklık oluşturup oluşturmadığına bakılır.
3. Kompleman Sistemi Testleri
Vücudun patojenlere karşı verdiği ilk yanıtın değerlendirilmesini sağlar.
4. Genetik Testler
Özellikle ciddi kombine immün yetmezliklerde (SCID) veya aile öyküsü varsa uygulanır.
Erken tanı, tedavide başarı şansını artırır ve komplikasyonları önler.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Tanıya göre tedavi planı değişebilir. Bağışıklık sistemine ait eksikliklerin çoğu kroniktir ancak kontrol altına alınabilir.
Başlıca tedavi yöntemleri:
İmmünglobulin replasman tedavisi (IVIG): Eksik antikorların damardan verilmesi.
Koruyucu antibiyotik tedavileri: Enfeksiyon gelişimini önlemek için düşük dozda uzun süreli kullanılır.
Kemik iliği nakli: Bazı ciddi immün yetmezliklerde kalıcı çözüm sağlar.
Gen tedavileri: Özellikle SCID gibi bazı nadir hastalıklarda umut vadeden bir yöntemdir.
Beslenme ve gelişim desteği: Bağışıklık sorunlarına eşlik eden kilo kaybı ve gelişim geriliği durumlarında destek sağlanır.
Aileler İçin Uyarılar ve Öneriler
Her enfeksiyonda antibiyotik kullanmak doğru değildir. Öncelikle enfeksiyonun tipi belirlenmelidir.
Kronik enfeksiyon geçiren çocuklar mutlaka takibe alınmalıdır.
Kreş ve okul ortamındaki maruziyetler kontrol altında tutulmalı, öğretmenler bilgilendirilmelidir.
Ailede bağışıklık sorunu öyküsü varsa diğer çocuklar da takip edilmelidir.
Evde hijyen dengesi kurulmalı, bağışıklık sisteminin gelişimini engelleyecek aşırı steril ortamdan kaçınılmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Çocuğum sık hastalanıyor, bu bağışıklık hastalığı olduğu anlamına mı gelir?
Hayır. Özellikle 0–5 yaş arası çocuklar yılda birkaç kez hasta olabilir. Ancak hastalıklar çok sık, ağır ve iyileşmesi zor ise immünolojik değerlendirme gerekir.
Bağışıklık hastalıkları genetik midir?
Evet, çoğu primer immün yetmezlik hastalığı kalıtsaldır. Ailede benzer hastalık öyküsü varsa risk artar.
Bu hastalıklar ömür boyu sürer mi?
Bazı bağışıklık hastalıkları kroniktir ve ömür boyu takip gerektirir. Ancak erken tanı ile kontrol altına alınabilir. Bazı nadir hastalıklarda kemik iliği nakli ile kalıcı çözüm sağlanabilir.
Bağışıklık testi yaptırmak için belirli bir yaş beklenmeli mi?
Hayır. Gerekli durumlarda yenidoğan döneminden itibaren testler yapılabilir.
Aşılar bu çocuklara yapılabilir mi?
Bağışıklık sistemi bozuk olan bazı çocuklarda canlı aşılar yapılmaz. Diğer aşılar doktorun önerisine göre planlanır.
Bağışıklık bozukluğu olan çocuklar normal okula gidebilir mi?
Hafif olgularda evet, ancak ciddi immün yetmezliklerde enfeksiyon riski nedeniyle izolasyon ve özel önlemler gerekebilir.
Sonuç
Çocuklarda immünolojik hastalıkların erken tanısı, hayat kurtarıcı olabilir. Özellikle sık, ağır ve tekrarlayan enfeksiyonlar yaşayan çocuklar bağışıklık sistemi açısından değerlendirilmelidir. Ailelerin bilinçli olması, uyarıcı belirtileri fark etmesi ve zamanında çocuk immünoloji uzmanına başvurması, çocukların sağlıklı bir yaşam sürmesi için kritik öneme sahiptir.
Unutulmamalıdır ki; erken tanı, düzenli takip ve doğru tedaviyle bu çocukların yaşam kalitesi artırılabilir, sağlıklı bir geleceğe adım atmaları sağlanabilir.
