Bebeklik ve çocukluk döneminde en sık karşılaşılan iki sorun; gastroözofageal reflü (GER) ve alerjik hastalıklardır. Bu iki durum bazen ayrı ayrı görülürken, bazen de birbirini tetikleyici ya da taklit edici şekilde birlikte seyredebilir. Özellikle süt çocukluğu döneminde reflü ile besin alerjisi, en sık da inek sütü protein alerjisi, iç içe geçen belirtilerle karşımıza çıkar.
Bu yazımızda, çocuklarda reflü ve alerji arasındaki ilişkiyi, ortak belirtileri, tanı sürecini ve etkili tedavi yöntemlerini detaylı şekilde ele alacağız.
Reflü Nedir?
Gastroözofageal reflü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Bebeklerde ilk aylarda görülen fizyolojik reflü çoğu zaman geçicidir. Ancak bazı çocuklarda bu durum belirgin şikayetlere ve yaşam kalitesinde bozulmaya yol açabilir.
Reflü Belirtileri:
Beslenme sonrası kusma veya ağıza mama gelmesi
Huzursuzluk ve ağlama nöbetleri
Yetersiz kilo alımı
Kronik öksürük, ses kısıklığı
Gece uyanmaları
Sık burun akıntısı veya boğazda gıcık hissi
Alerji Nedir?
Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere karşı anormal tepki vermesidir. Çocuklarda en sık görülen alerji türleri; besin alerjileri, alerjik rinit, atopik dermatit (egzama) ve astımdır.
Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda en sık rastlanan alerji türü inek sütü proteinine bağlı gıda alerisidir.
Gıda Alerjisi Belirtileri:
Ciltte döküntü, egzama
Kusma, ishal, kabızlık
Hırıltı, nefes darlığı
Kanlı dışkı
Karın ağrısı ve gaz sancısı
Kilo alımında yetersizlik
Reflü ve Alerji Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?
1. İnek Sütü Alerjisi Reflü Belirtilerine Yol Açabilir
Özellikle süt çocukluğu döneminde görülen inek sütü protein alerisi, reflüyü taklit eden ya da reflüyü artıran belirtilerle ortaya çıkabilir. Mide-barsak sisteminde inflamasyona yol açarak mide kapağının gevşemesine, kusmalara ve öksürüğe neden olabilir.
Yani:
Her reflüsü olan çocukta alerji olmayabilir.
Ancak alerjisi olan çocuklarda reflüye benzer semptomlar görülebilir.
2. Reflü Tedavisine Yanıt Vermeyen Olgular Gıda Alerjisi Kaynaklı Olabilir
Reflü ilaçlarına rağmen şikayetleri devam eden çocuklarda, özellikle kilo alımı da yetersizse, besin alerjisi düşünülmelidir. En sık neden inek sütü alerisidir, ancak soya, yumurta ve buğday gibi diğer gıdalar da etkili olabilir.
3. Ortak Belirtiler Tanıyı Zorlaştırabilir
Reflü ve alerji bazı belirtilerde birbirine çok benzer. Örneğin:
Kusma
Gaz sancısı
Ağlama atakları
Kronik öksürük
Yutma güçlüğü
Bu yüzden doğru tanıya ulaşmak için kapsamlı bir değerlendirme gerekir.
Hangi Durumlarda Alerji Reflüye Benzer Belirti Verir?
İnatçı kusmalar
Kanlı veya mukuslu dışkı
İshal ya da kabızlıkla birlikte reflü şikayetleri
Egzama ile birlikte sindirim sistemi sorunları
Reflü ilacıyla düzelmeyen huzursuzluk ve ağlama atakları
Bu durumlar, alerjik reflü veya alerjiye bağlı reflü benzeri durumları düşündürmelidir.
Tanı Süreci Nasıl İlerler?
1. Detaylı Öykü
Beslenme şekli, anne sütü alıp almadığı, kullanılan mama türü, belirtilerin ne zaman başladığı ve hangi durumlarda arttığı sorgulanır.
2. Fizik Muayene
Cilt, kilo durumu, solunum yolları, karın muayenesi değerlendirilir.
3. Besin Eliminasyonu ve Yeniden Giriş
Anne sütü alan bebeklerde annenin süt ürünlerini diyetinden çıkarması, mama alanlarda ise hipoalerjenik mamaya geçiş denenebilir. Yaklaşık 2-4 hafta gözlem yapılır, ardından tekrar süt ürünleri verildiğinde belirtiler geri dönüyorsa alerji olasılığı güçlenir.
4. Alerji Testleri
Cilt prick testi veya kanda spesifik IgE testi uygulanabilir. Ancak her zaman tanıyı netleştirmez. Non-IgE tipi alerjilerde testler negatif olabilir.
5. Endoskopi (Gerekirse)
Reflü komplikasyonları varsa veya belirtiler ağırsa çocuk gastroenteroloji uzmanı ile birlikte endoskopik değerlendirme yapılabilir.
Tedavi Yöntemleri
A. Reflüye Yönelik Yaklaşım
Az ve sık beslenme
Yatış pozisyonunun ayarlanması (yatarken başın yukarıda olması)
Gerekirse mide koruyucu veya asit azaltıcı ilaçlar
Katı gıdalara geçişte dikkatli planlama
B. Alerjiye Yönelik Yaklaşım
İnek sütü alerjisinde diyet düzenlemesi
Anne sütü alıyorsa, annenin süt ürünlerini kesmesi
Mama kullanılıyorsa, aminoasit bazlı veya extensively hidrolize mamalara geçiş
Diğer besinlere karşı alerji saptanmışsa, ilgili gıdanın diyetten çıkarılması
Gerekirse antihistaminik veya kortizon gibi ilaç tedavileri
Aileler Nelere Dikkat Etmeli?
Reflü şikayetleri sürekli ve inatçıysa mutlaka alerji değerlendirmesi yapılmalı
Kilo alımı, büyüme gelişme takibi önemlidir
İnek sütü yerine geçen mamalar mutlaka doktor önerisiyle seçilmelidir
Diyet yapılırken gizli süt ürünlerine dikkat edilmeli
Alerjiye bağlı reflü düşündüren çocuklarda, gereksiz mide ilaçları kullanılmamalı
Alerji tanısı varsa, okul ve bakım veren kişiler mutlaka bilgilendirilmelidir
Sıkça Sorulan Sorular
1. Reflü olan her çocukta alerji var mıdır?
Hayır. Ancak reflü tedavisine yanıt vermeyen bebeklerde alerji mutlaka düşünülmelidir.
2. Alerji testleri her zaman tanıyı kesinleştirir mi?
Hayır. Özellikle non-IgE tipi besin alerilerinde testler negatif çıkabilir. Diyet denemesi daha belirleyici olabilir.
3. Anne sütü alan bebekte alerji olabilir mi?
Evet. Anne sütü aracılığıyla alınan süt proteinleri de alerjiye neden olabilir. Bu durumda anne diyet yapmalıdır.
4. Hangi mamalar alerjiye uygundur?
Extensively hidrolize mamalar veya aminoasit bazlı mamalar kullanılabilir. Doktor önerisi gereklidir.
5. Alerjiye bağlı reflü kendiliğinden geçer mi?
Çoğu çocukta 1-3 yaş arasında tolerans gelişir. Ancak belirtiler kontrol altında tutulmalı ve düzenli takip yapılmalıdır.
Sonuç
Reflü ve alerji çocuklarda sık görülen, kimi zaman iç içe geçen sağlık sorunlarıdır. Reflü tedavisine dirençli vakalarda altta yatan bir besin alerjisi olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. Doğru tanı ve uygun tedavi ile hem reflü hem alerjiye bağlı belirtiler kontrol altına alınabilir, çocuğun yaşam kalitesi artırılabilir.
Ailelerin, çocuklarının semptomlarını dikkatle izlemesi ve multidisipliner yaklaşım sunan çocuk alerji uzmanlarıyla iş birliği içinde olması, tanı ve tedavinin başarısını belirleyen en önemli faktörlerden biridir.
