Çocuklarda alerji, bağışıklık sisteminin aslında zararsız olan maddelere aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Alerjiler, genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi gelişimiyle yakından ilişkilidir. Gelişim çağındaki çocuklarda hem yaşam kalitesini hem de okul başarısını olumsuz etkileyebilen alerjiler, erken tanı ve doğru yaklaşımla kontrol altına alınabilir. Bu yazımızda, çocuklarda alerjinin ne olduğunu, en sık görülen belirtileri ve tanı sürecini tüm detaylarıyla ele alıyoruz.

Alerji Nedir?

Alerji, bağışıklık sisteminin, genellikle zararsız olan bir maddeye (alerjen) karşı aşırı tepki vermesidir. Bu tepki; kaşıntı, döküntü, hapşırık, öksürük, göz sulanması, nefes darlığı gibi semptomlara neden olabilir. Çocuklarda en sık karşılaşılan alerjenler arasında polenler, ev tozu akarları, küf mantarları, hayvan tüyleri, bazı besinler (süt, yumurta, fıstık vb.) ve ilaçlar yer alır.

Çocuklarda Alerji Nedenleri

Çocuklarda alerji gelişiminde rol oynayan temel faktörler:

1. Genetik Yatkınlık

Eğer anne veya baba alerjikse, çocuğun alerjik olma ihtimali %30-50 arasında değişir. Her iki ebeveyn de alerjikse bu oran %70’e kadar çıkabilir.

2. Çevresel Faktörler

Erken yaşta sigara dumanına maruz kalmak, hava kirliliği, hijyen teorisi (çocuğun yeterince mikropla karşılaşmaması) gibi çevresel etkenler alerji riskini artırabilir.

3. Bağışıklık Sistemi Gelişimi

Bağışıklık sisteminin aşırı duyarlı hale gelmesi, yanlış alarm vererek zararsız maddelere karşı tepki göstermesiyle alerji ortaya çıkar.

Çocuklarda En Sık Görülen Alerji Türleri

1. Besin Alerjileri

Süt, yumurta, soya, fıstık, ceviz, buğday gibi besinler çocuklarda alerjiye yol açabilir. Genellikle cilt döküntüsü, kusma, ishal veya nefes darlığı şeklinde belirtiler gösterir.

2. Alerjik Rinit (Saman Nezlesi)

Polenler, ev tozu akarları ve hayvan tüyleri en sık nedenlerdir. Burun akıntısı, hapşırık, gözlerde kaşıntı ve sulanma gibi belirtiler görülür.

3. Atopik Dermatit (Egzama)

Ciltte kuruluk, kaşıntı ve kızarıklıkla kendini gösterir. Sıklıkla yanaklar, dirsek ve diz arkalarında yer alır.

4. Astım

Öksürük, nefes darlığı, hırıltı ve göğüste sıkışma hissi ile kendini gösteren solunum yolu alerjisidir. Sıklıkla diğer alerjik hastalıklarla birlikte görülür.

5. İlaç Alerjileri

Antibiyotikler, özellikle penisilin grubu ilaçlar çocuklarda alerjiye yol açabilir. Döküntü, kaşıntı veya daha ciddi reaksiyonlar gelişebilir.

Çocuklarda Alerji Belirtileri

Alerjinin belirtileri çocuğun yaşına, maruz kaldığı alerjenin türüne ve bağışıklık sisteminin tepkisine göre değişebilir. En yaygın görülen belirtiler şunlardır:

• Burun akıntısı ve tıkanıklığı

• Sürekli hapşırma

• Gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve sulanma

• Öksürük ve hırıltılı solunum

• Ciltte kaşıntı, döküntü veya egzama

• Karın ağrısı, bulantı, kusma (besin alerjisinde)

• Dudaklarda, göz kapaklarında ya da dilde şişlik

• Nefes darlığı veya hırıltılı solunum

Alerjiden Şüphelenilen Durumlar

Aşağıdaki durumlar varsa çocuğunuzda alerji olma ihtimali yüksektir:

• Mevsim geçişlerinde artan hapşırık ve burun akıntısı

• Belirli bir besinle her temas sonrası karın ağrısı veya döküntü

• Soğuk algınlığına benzer belirtilerin uzun süre geçmemesi

• Özellikle geceleri artan öksürük ve nefes alma güçlüğü

• Bebeklik döneminde yanaklarda ve kol-bacak kıvrımlarında egzama

Bu belirtiler gözlemlendiğinde bir alerji uzmanına başvurulması önerilir.

Tanı Süreci: Çocuklarda Alerji Nasıl Teşhis Edilir?

Çocuklarda alerji tanısı; ayrıntılı hasta öyküsü, fizik muayene ve gerekli testlerin uygulanmasıyla konur. İşte tanı sürecinin adımları:

1. Detaylı Anamnez (Hasta Hikayesi)

Doktor, çocuğun belirtilerini, ne zaman başladığını, hangi durumlarda arttığını, ailede alerji öyküsü olup olmadığını sorgular.

2. Fizik Muayene

Burun içi, gözler, akciğer dinlemesi ve cilt detaylı olarak değerlendirilir.

3. Alerji Testleri

Tanıya yardımcı olmak için çeşitli testler yapılabilir:

a. Prick Testi (Deri Delme Testi)

En yaygın kullanılan yöntemdir. Alerjenler cilde damlatılır ve küçük bir iğne ile deri yüzeyi çizilir. 15-20 dakika içinde reaksiyon olup olmadığı gözlenir.

b. Spesifik IgE Kan Testi

Kanda alerjenlere karşı oluşan antikor düzeylerini ölçer. Özellikle küçük çocuklarda veya egzamalı bireylerde tercih edilir.

c. Eliminasyon Diyeti

Besin alerjilerinde, şüpheli besin diyetten çıkarılır ve semptomların düzelip düzelmediğine bakılır. Daha sonra yeniden eklenerek reaksiyon gözlenir.

d. Provokasyon Testleri

Kontrollü ortamda alerjen verilip çocuğun tepkisi izlenir. Sadece gerekli durumlarda ve doktor kontrolünde yapılmalıdır.

Alerji Tanısı Konulan Çocuklarda İzlenecek Yol

Alerji tanısı konulduktan sonra tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri planlanır. Tedavi genellikle üç temel yaklaşıma dayanır:

1. Alerjenden Kaçınma

Alerjiye neden olan madde tespit edildikten sonra, o maddeden uzak durmak en temel korunma yöntemidir.

2. İlaç Tedavisi

Burun spreyleri, antihistaminikler, inhaler ilaçlar, kortizonlu kremler gibi çeşitli ilaçlar kullanılarak belirtiler kontrol altına alınır.

3. İmmünoterapi (Alerji Aşısı)

Uzun süreli alerji tedavisi için belirli durumlarda uygulanabilir. Alerjenin düşük dozları kontrollü şekilde vücuda verilerek bağışıklık sisteminin tolerans geliştirmesi sağlanır.

Alerjili Çocuklar İçin Yaşam Önerileri

• Ev ortamını tozdan arındırın. Halı, perde ve pelüş oyuncakları sınırlayın.

• Sigara dumanından uzak tutun. Pasif içicilik alerjiyi tetikler.

• Beslenmeye dikkat edin. Şüpheli besinleri tüketmemesine özen gösterin.

• Okula bilgi verin. Alerjisi olan çocukların okulda da takip edilmesi gerekir.

• Astım veya alerjik rinit varsa düzenli kontrol yaptırın.

Sık Sorulan Sorular

Çocuklarda alerji geçici midir?
Bazı besin alerjileri çocuk büyüdükçe geçebilir. Ancak solunum alerjileri genellikle kalıcıdır, iyi yönetilmesi gerekir.

Her döküntü alerji midir?
Hayır. Döküntüler enfeksiyonlar, cilt hastalıkları ya da ısıya bağlı da olabilir. Tanı için uzman değerlendirmesi gerekir.

Alerji testleri ne zaman yapılmalı?
Çocuk 6 aylıktan itibaren şiddetli belirtileri varsa test yapılabilir. Genellikle 1 yaş ve üzeri daha uygundur.

Sonuç

Çocuklarda alerji, zamanında tanı konulmadığında yaşam kalitesini düşüren ve kronik sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilen önemli bir durumdur. Ebeveynlerin çocuklarındaki belirtileri dikkatle izlemesi, alerji şüphesi durumunda vakit kaybetmeden bir uzmana başvurması büyük önem taşır. Doğru tanı, etkili tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle alerjiler büyük ölçüde kontrol altına alınabilir ve çocukların sağlıklı gelişim süreci desteklenebilir.