Çocuklarda astım ve alerji, günümüzde giderek daha sık görülen iki önemli sağlık sorunudur. Bu iki durum genellikle birbiriyle ilişkilidir ve çoğu zaman birlikte seyreder. Alerjik yapıya sahip çocuklarda astım gelişme riski daha yüksektir. Benzer şekilde astımı olan çocukların önemli bir kısmında aynı zamanda alerjik rinit, egzama veya besin alerjileri de bulunur.
Bu yazıda, çocuklarda astım ve alerji arasındaki ilişkiyi, belirtileri, tanı yöntemlerini ve alınması gereken önlemleri detaylı şekilde ele alıyoruz.
Astım Nedir?
Astım, akciğerlerdeki hava yollarının daralmasıyla karakterize kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Bu daralma genellikle alerjenler, hava kirliliği, enfeksiyonlar veya soğuk hava gibi tetikleyicilere karşı gelişir.
Astım Belirtileri:
Nefes darlığı
Hırıltılı solunum
Göğüste sıkışma hissi
Özellikle gece ve sabaha karşı artan öksürük
Fiziksel aktivite sonrası nefes problemi
Alerji Nedir?
Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere (polen, ev tozu, hayvan tüyü, bazı yiyecekler) karşı aşırı reaksiyon göstermesidir. Bu maddelere alerjen denir.
Yaygın Alerji Türleri:
Alerjik rinit (burun alerjisi)
Egzama (atopik dermatit)
Besin alerjileri
Polen alerjisi
Ev tozu akarı alerjisi
Astım ve Alerji Arasındaki Bağlantı
Çocukluk çağı astımının önemli bir kısmı alerjik kökenlidir. Bu duruma alerjik astım denir. Yapılan araştırmalar, astımı olan çocukların %80’inden fazlasında bir tür alerji bulunduğunu göstermektedir. Özellikle aşağıdaki alerjenler astım belirtilerini tetikleyebilir:
Ev tozu akarları
Polen
Hayvan tüyü
Küf mantarları
Bazı gıdalar
Bu nedenle astım tedavisinde alerji kontrolü büyük önem taşır.
Alerjik Astımın Özellikleri
Alerjik astım, genellikle çocukluk döneminde başlar. Ailede astım, alerjik rinit veya egzama öyküsü olan çocuklarda daha sık görülür. Belirtiler mevsimsel olabilir (özellikle ilkbahar ve sonbaharda artar) ya da yıl boyunca devam edebilir.
Alerjik astımı olan çocuklarda aynı zamanda:
Sürekli burun akıntısı ve tıkanıklığı
Gözlerde kaşıntı ve sulanma
Egzama benzeri cilt lezyonları görülebilir.
Astımı ve Alerjiyi Tetikleyen Ortak Faktörler
| Tetikleyici | Alerji | Astım |
|---|---|---|
| Polen | ✅ | ✅ |
| Ev tozu akarı | ✅ | ✅ |
| Hayvan tüyü | ✅ | ✅ |
| Soğuk hava | ❌ | ✅ |
| Egzersiz | ❌ | ✅ |
| Sigara dumanı | ❌ | ✅ |
| Küf | ✅ | ✅ |
Bu ortak tetikleyiciler nedeniyle astım ve alerjinin yönetimi birlikte ele alınmalıdır.
Tanı Süreci Nasıl İşler?
1. Detaylı Hasta Öyküsü:
Öksürük sıklığı, mevsimsel şikâyetler, gece semptomları, ailede alerji öyküsü değerlendirilir.
2. Alerji Testleri:
Prick testi (deri testi) veya kandan spesifik IgE testi ile hangi alerjenin astımı tetiklediği anlaşılabilir.
3. Solunum Fonksiyon Testleri:
Astım tanısında kullanılır. Hava yollarının ne kadar daraldığı ölçülür.
4. FeNO Testi:
Nefeste nitrik oksit düzeyini ölçerek astım varlığı hakkında bilgi verir. Alerjik astımda genellikle yüksektir.
Tedavi Yöntemleri
1. Alerji Kontrolü
Alerjenlerden uzak durma
HEPA filtreli süpürge kullanımı
Yatak tekstilinde alerjen geçirmez kılıflar
Evcil hayvanlarla teması sınırlama
2. İlaç Tedavisi
Astım İçin:
İnhaler kortikosteroidler
Bronkodilatörler
Lökotrien antagonistleri
Alerji İçin:
Antihistaminikler
Burun spreyleri
Göz damlaları
3. İmmünoterapi (Alerji Aşısı)
Alerjik astımı olan çocuklarda, alerjen duyarlılığını azaltmak için 3–5 yıl sürebilen bağışıklık kazandırma yöntemi uygulanabilir.
Günlük Yaşamda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Sigara dumanı olan ortamlardan uzak durulmalı
Evin nem oranı %40–50 arasında tutulmalı
Polen dönemlerinde camlar kapalı tutulmalı
Soğuk havalarda ağız yerine burundan nefes alınmalı
Spor öncesi ısınma hareketleri yapılmalı, doktor önerisiyle önleyici inhaler kullanılmalı
Sık Sorulan Sorular
Alerjisi olan her çocukta astım olur mu?
Hayır, ancak alerjik çocuklarda astım gelişme riski yüksektir. Özellikle aile öyküsü varsa risk daha da artar.
Astım ileride geçer mi?
Bazı çocuklarda ergenlik döneminde astım semptomları hafifleyebilir. Ancak bu durum kişiden kişiye değişir.
Astım krizi ile alerjik reaksiyon arasındaki fark nedir?
Astım krizi nefes darlığı, öksürük ve hırıltı ile seyrederken; alerjik reaksiyonlar kaşıntı, döküntü, göz sulanması gibi belirtiler gösterir. Anafilaksi gibi durumlar ise acil müdahale gerektirir.
Sonuç
Çocuklarda astım ve alerji arasındaki ilişki, hem teşhis hem de tedavi açısından bütüncül bir yaklaşım gerektirir. Alerjik alt yapıya sahip çocuklarda astım gelişme riski yüksektir ve tedavi planı bu doğrultuda şekillendirilmelidir. Alerjenlerin kontrol altına alınması, düzenli doktor takibi ve uygun ilaç kullanımı ile çocuklar sağlıklı ve aktif bir yaşam sürdürebilir.
