Çocukluk dönemi, bağışıklık sisteminin en hassas olduğu ve dış etkenlere en açık olduğu dönemdir. Bu nedenle alerjik hastalıklar çocuklarda oldukça yaygındır. Bazı alerjiler doğumdan kısa süre sonra ortaya çıkarken, bazıları okul çağında veya ergenlikte gelişebilir. Ebeveynler için hangi alerjilerin daha sık görüldüğünü bilmek, erken teşhis ve doğru yönetim açısından büyük önem taşır.
Bu yazıda, çocuklarda en sık karşılaşılan 5 alerji türünü; belirtileri, nedenleri, tanı ve tedavi yaklaşımlarıyla birlikte ele alıyoruz.
1. Gıda Alerjileri
Nedir?
Gıda alerjisi, bağışıklık sisteminin bazı gıdalardaki proteinlere karşı aşırı reaksiyon göstermesi durumudur. Genellikle bebeklik döneminde başlar ve bazı çocuklarda ilerleyen yaşlarda geçebilirken, bazıları için ömür boyu devam eder.
En Yaygın Alerjen Gıdalar
İnek sütü
Yumurta
Soya
Buğday
Yer fıstığı
Fındık, ceviz gibi kuruyemişler
Balık ve kabuklu deniz ürünleri
Belirtiler
Deride döküntü, kurdeşen (ürtiker)
Egzama alevlenmesi
Karın ağrısı, kusma, ishal
Ağız çevresinde kızarıklık
Nefes darlığı (ağır vakalarda)
Anafilaksi (hayati risk taşıyan sistemik reaksiyon)
Tanı ve Tedavi
Tanı için genellikle eliminasyon diyeti, cilt prick testi, IgE kan testleri ve gerektiğinde oral provokasyon testleri yapılır. Tedavide temel prensip; alerjen gıdanın diyetten tamamen çıkarılmasıdır. Bazı gıdalar için doktor kontrolünde tolerans geliştirme protokolleri de uygulanabilir.
2. Alerjik Rinit (Saman Nezlesi)
Nedir?
Alerjik rinit, burun mukozasının polen, toz, küf veya hayvan tüyü gibi alerjenlere karşı reaksiyon göstermesiyle oluşur. Mevsimsel (polen alerjisi) ya da yıl boyu süren (ev tozu alerjisi) tipleri vardır.
Belirtiler
Sürekli burun akıntısı
Burun tıkanıklığı
Hapşırık nöbetleri
Gözlerde sulanma ve kaşıntı
Uyku bozuklukları
Ağızdan nefes alma
Dikkat dağınıklığı ve okul başarısında düşüş
Tanı ve Tedavi
Tanıda cilt testleri, kan testleri ve semptom günlüğü önemli yer tutar. Tedavide antihistaminikler, kortikosteroid burun spreyleri ve alerjenlerden korunma önlemleri kullanılır. Kalıcı çözüm için immünoterapi (alerji aşısı) uygulanabilir.
3. Atopik Dermatit (Egzama)
Nedir?
Atopik dermatit, cildin kuru, kaşıntılı ve iltihaplı hale geldiği kronik bir cilt hastalığıdır. Genellikle ilk 6 ayda başlar. Çocukların bağışıklık sistemi gelişirken çevresel alerjenlere ve irritanlara karşı hassasiyet gösterebilir.
Belirtiler
Yanak, kol ve bacaklarda kuru, kızarık, kaşıntılı döküntüler
Deride kalınlaşma ve çatlamalar
Kaşıma sonucu oluşan yara izleri
Cilt enfeksiyonlarına yatkınlık
Nedenler
Genetik yatkınlık en önemli faktördür. Ayrıca:
Gıda alerjileri
Ev tozu akarları
Sabun, deterjan gibi kimyasallar
Stres ve sıcaklık değişimleri
Tanı ve Tedavi
Tanı klinik gözlemle konur. Tedavide temel amaç cildi nemli tutmak, kaşıntıyı azaltmak ve alevlenmeleri önlemektir. Nemlendirici kremler, kortizonlu pomadlar ve alerjenlerden uzak durmak en etkili yöntemlerdir.
4. Astım
Nedir?
Astım, akciğerlerdeki hava yollarının daralmasıyla ortaya çıkan kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Çocuklarda özellikle alerjik astım yaygındır ve polen, toz, evcil hayvan tüyü gibi alerjenlere karşı gelişir.
Belirtiler
Nefes darlığı
Hırıltılı solunum
Gece artan öksürük
Egzersiz sonrası öksürük
Göğüste sıkışma hissi
Nedenler
Genetik faktörler
Alerjen maruziyeti (polen, küf, toz)
Sigara dumanı
Solunum yolu enfeksiyonları
Soğuk hava
Tanı ve Tedavi
Solunum fonksiyon testleri ve alerji testleri ile tanı konur. Tedavide solunum yoluyla alınan ilaçlar (inhaler), kortikosteroidler ve alerjenlerden korunma temel yaklaşımlardır. Astım kontrol altına alındığında çocuk normal hayatına devam edebilir.
5. İlaç Alerjileri
Nedir?
Çocuklarda kullanılan antibiyotikler, ateş düşürücüler gibi bazı ilaçlar bağışıklık sistemi tarafından yabancı olarak algılanabilir. Bu durum alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
En Sık Alerji Yapan İlaçlar
Penisilin grubu antibiyotikler
İbuprofen ve parasetamol gibi ağrı kesici/ateş düşürücüler
Bazı aşılar (nadir olarak)
Belirtiler
Deri döküntüleri
Kaşıntı
Kurdeşen
Göz, dudak ve yüzde şişlik (anjiyoödem)
Nefes darlığı
Anafilaktik şok (nadiren)
Tanı ve Tedavi
Alerji şüphesi varsa ilaç kesilir ve reaksiyon gözlenir. Cilt testleri bazı ilaçlar için uygulanabilir. Tedavide antihistaminikler, kortikosteroidler ve ciddi reaksiyonlar için adrenalin (epipen) kullanılabilir.
Alerjik Çocuklarda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tanı gecikirse alerjik durumlar kronik hastalıklara (örneğin astım) dönüşebilir.
Besin etiketleri mutlaka okunmalı, alerjen içeriğe dikkat edilmelidir.
Okul, kreş gibi ortamlarda alerji bilgisi mutlaka paylaşılmalıdır.
Çocukların alerjiyi tanıması ve önlem almayı öğrenmesi önemlidir.
Acil durum planı hazırlanmalı; özellikle gıda veya ilaç alerjisi olan çocuklarda adrenalin oto-enjektörü bulundurulmalıdır.
Çocuklarda Alerji Tanısı İçin Hangi Testler Yapılır?
Cilt prick testi: En yaygın kullanılan testtir. Hızlı sonuç verir.
Spesifik IgE testi: Kanda alerjiye özel antikorlar ölçülür.
Eliminasyon diyeti: Gıda alerjisi şüphesinde kullanılır.
Provokasyon testi: Doktor gözetiminde kontrollü alerjen verilerek gözlem yapılır.
Sık Sorulan Sorular
Çocuklardaki alerjiler kalıcı mıdır?
Bazı alerjiler yaş ilerledikçe kaybolabilir (örneğin süt veya yumurta alerjisi). Ancak kuruyemiş veya deniz ürünleri gibi bazı gıdalara alerji ömür boyu sürebilir.
Alerji tedavisinde doğal yöntemler işe yarar mı?
Doğal yöntemler bazı çocuklarda destekleyici olabilir; ancak mutlaka doktor önerisiyle kullanılmalıdır. Bilinçsiz bitkisel ürünler alerjiyi şiddetlendirebilir.
Alerjiler başka hastalıklara yol açar mı?
Evet. Kontrol altına alınmayan alerjiler; uyku sorunları, dikkat eksikliği, astım, sinüzit gibi problemlere yol açabilir.
Sonuç
Çocuklarda alerjiler oldukça yaygındır ve hayat kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. En sık görülen alerjiler arasında gıda alerjileri, alerjik rinit, egzama, astım ve ilaç alerjileri yer alır. Erken tanı, doğru tedavi ve alerjenlerden korunma ile çocukların yaşamı kolaylaştırılabilir.
Alerjik belirtiler fark edildiğinde zaman kaybetmeden bir çocuk alerji uzmanına başvurmak, çocuğun sağlıklı gelişimi için kritik öneme sahiptir. Unutmayın, alerjiler kontrol altına alınabilir ve çocuklar sağlıklı, mutlu bir yaşam sürebilir.
