Alerjik hastalıklar çocukluk çağında hem çocuğun yaşam kalitesini hem de okul başarısını etkileyen önemli sağlık sorunları arasında yer alır. Sık tekrarlayan burun tıkanıklığı, hapşırık krizleri, astım atakları ya da göz kaşıntıları çocukların gündelik yaşamını zorlaştırabilir. Bu tür durumlarda alerjiye neden olan maddeyi ortadan kaldırmak her zaman mümkün olmayabilir. İşte bu noktada devreye alerji aşıları, diğer adıyla immünoterapi girer.

Peki çocuklarda alerji aşısına ne zaman başlanmalı? Hangi yaşta güvenli? Hangi alerjilerde etkilidir? Bu yazıda, alerji aşıları hakkında merak edilenleri ve çocuklar için doğru zamanı detaylı şekilde bulacaksınız.

Alerji Aşısı (İmmünoterapi) Nedir?

Alerji aşısı, çocuğun bağışıklık sistemini alerjiye neden olan maddeye karşı alıştırma ve tolerans kazandırma amacıyla uygulanan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi, alerjenin çok düşük dozlarla verilerek bağışıklık sisteminin bu maddeye karşı aşırı tepki vermesinin önlenmesini hedefler.

Aşı tedavisi genellikle 3–5 yıl arasında sürer ve etkisi yıllarca devam edebilir. Çocuklarda alerjik hastalıkların kontrol altına alınmasında, ilaç kullanımının azaltılmasında ve astım gelişiminin önlenmesinde önemli bir yer tutar.

Hangi Alerjilerde Alerji Aşısı Uygulanır?

İmmünoterapi, yalnızca alerjenin net olarak tespit edildiği ve klinik olarak anlamlı olduğu durumlarda uygulanır.

Alerji aşısı uygulanan başlıca alerji türleri:

• Alerjik rinit (saman nezlesi)

• Alerjik astım

• Arı alerjisi (arı sokmasına bağlı sistemik reaksiyon)

• Bazı durumlarda ev tozu akarları alerjisi

• Avrupa ülkelerinde sınırlı olarak bazı gıda alerjilerinde (klinik araştırma aşamasında)

Alerji Aşısı Hangi Yaşta Başlanabilir?

Genel olarak 5 yaş ve üzeri çocuklarda alerji aşısına başlanabilir. Bunun nedeni, çocukların bağışıklık sisteminin belirli bir olgunluğa ulaşması ve işbirliği yapabilmesidir. Ancak bazı özel durumlarda 4 yaşında başlayan uygulamalar da mümkündür. Daha küçük yaşta olan çocuklarda alerji aşısı genellikle önerilmez.

Başlama yaşı ile ilgili dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Aşı uygulanacak çocuğun alerjeninin net olarak tanımlanmış olması gerekir.

• Kronik hastalığı, immün yetmezliği ya da ciddi psikolojik engeli olmayan çocuklarda tercih edilir.

• Alerji testleri pozitif olmalı ve çocuğun belirtileri klinik olarak alerjiyle örtüşmelidir.

Alerji Aşısı Kimlere Uygulanmaz?

Aşağıdaki durumlar söz konusuysa alerji aşısı yapılmaz:

• 5 yaş altındaki çocuklar

• Şiddetli kalp-damar hastalığı olanlar

• Kontrolsüz astımı olanlar

• Bağışıklık sistemi yetmezliği bulunanlar

• Psikolojik ya da sosyal nedenlerle düzenli takip yapılamayan çocuklar

• Aşı içeriğine karşı önceden ciddi reaksiyon gösterenler

Aşı Öncesi Değerlendirme Süreci

Çocuğun aşıya uygun olup olmadığını belirlemek için şu adımlar izlenir:

1. Ayrıntılı hasta öyküsü: Hangi maddelere maruziyet sonrası belirtiler geliştiği değerlendirilir.

2. Alerji testleri: Deri prick testi veya kan testleri ile alerjen saptanır.

3. Tanı doğrulaması: Testin pozitif çıkması tek başına yeterli değildir. Klinik belirtilerle uyumlu olmalıdır.

4. Tetikleyiciye maruziyetin engellenememesi: Alerjenden uzak durmak yeterli olmuyorsa aşı gündeme gelir.

Alerji Aşısı Nasıl Uygulanır?

Alerji aşıları genellikle iki yolla uygulanır:

1. Subkutan İmmünoterapi (SCIT) – Enjeksiyon yoluyla

• Alerjen, koldan cilt altına enjekte edilir.

• İlk başta haftalık, sonrasında aylık dozlarla uygulanır.

• Uygulamalar sağlık merkezinde yapılır.

• Tedavi süresi ortalama 3–5 yıldır.

2. Sublingual İmmünoterapi (SLIT) – Dil altı damla veya tablet

• Alerjen ağız yoluyla alınır (dil altına damlatılır veya tablet konur).

• Evde uygulanabilir.

• Günlük kullanım gerektirir ve tedavi süresi benzer şekilde uzundur.

• Özellikle çocuklarda tercih edilir çünkü iğne yapılmaz.

Alerji Aşısının Faydaları

• Alerjik belirtilerde uzun vadeli azalma sağlar

• İlaç ihtiyacını azaltır

• Mevsimsel alerjilerin etkisini büyük ölçüde hafifletir

• Astım gelişimini engelleyebilir

• Yaşam kalitesini artırır

• Okul devamsızlığı ve uyku bozukluklarını azaltır

Alerji Aşısının Yan Etkileri Var mıdır?

Aşı tedavisi genellikle güvenlidir. Ancak bazı çocuklarda hafif yan etkiler görülebilir:

• Enjeksiyon yerinde kızarıklık, şişlik, kaşıntı

• Hafif burun akıntısı, hapşırık

• Nadir olarak ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaksi)

Bu nedenle enjeksiyonla yapılan tedavilerden sonra çocuk 30 dakika boyunca sağlık merkezinde gözlem altında tutulur.

Alerji Aşısı Etkisini Ne Zaman Gösterir?

• İlk etkiler genellikle 3–6 ay içinde hissedilmeye başlar

• Belirgin iyileşme genellikle 1 yılda görülür

• Tam etkisi için tedavinin düzenli ve en az 3 yıl sürmesi gerekir

• Tedavi bırakıldıktan sonra etkisi 5–10 yıl kadar devam edebilir

Alerji Aşısı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

1. Alerji aşısı ömür boyu yapılır mı?
Hayır. Tedavi süresi genellikle 3–5 yıl arasında değişir. Doğru uygulandığında uzun süreli koruma sağlar.

2. Çocuğum çok küçük, aşı yapılamaz mı?
Genellikle 5 yaş altındaki çocuklara önerilmez. Ancak özel durumlarda doktor değerlendirmesiyle karar verilebilir.

3. İğneli mi damlalı mı daha etkilidir?
Her iki yöntem de etkilidir. Ancak hangi yöntemin uygun olduğuna doktor, çocuğun yaşı ve alerji türüne göre karar verir.

4. Aşı sırasında ilaç kullanılabilir mi?
Evet. Aşı tedavisi ilaç tedavisiyle birlikte yürütülebilir. Amaç, uzun vadede ilaç ihtiyacını azaltmaktır.

5. Alerji aşısı her alerji için yapılır mı?
Hayır. Gıda alerjileri gibi bazı alerjilerde kullanılmaz. En sık uygulandığı durumlar polen, ev tozu ve arı alerjileridir.

Sonuç

Alerji aşıları, alerjik çocukların uzun vadede rahatlamasını sağlayan etkili ve güvenli bir tedavi yöntemidir. Ancak doğru zamanlama, doğru tanı ve uzman kontrolü ile uygulanmalıdır. Genellikle 5 yaşından itibaren başlanabilen immünoterapi, çocuğun alerjik reaksiyonlarını azaltarak hem sağlıklı bir yaşam sürmesini hem de sosyal ve akademik hayatına daha rahat devam etmesini sağlar. Alerjiye karşı kalıcı bir çözüm arıyorsanız, alerji aşıları çocuğunuz için önemli bir seçenek olabilir.