Bebeklik döneminde en sık görülen besin alerilerinden biri olan inek sütü protein alerjisi (İSPA), hem bebek hem de aile için önemli bir sağlık ve beslenme konusudur. Bebeklerin bağışıklık sistemi gelişme aşamasındadır ve bazı bebeklerde inek sütü proteinleri bağışıklık sistemi tarafından yabancı bir tehdit olarak algılanır. Bu da çeşitli alerjik reaksiyonlara yol açabilir.

Bu yazıda, inek sütü alerjisi olan bebeklerde doğru beslenme yaklaşımını, hangi gıdalardan kaçınılması gerektiğini, alternatif mama ve besin seçeneklerini ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylıca ele alacağız.

İnek Sütü Alerjisi Nedir?

İnek sütü alerjisi, bağışıklık sisteminin inek sütündeki proteinlere karşı aşırı tepki vermesi durumudur. Bu alerji, süt içmenin hemen ardından ya da birkaç saat sonra farklı belirtilerle kendini gösterebilir. İnek sütü alerjisi ile laktoz intoleransı karıştırılmamalıdır. Laktoz intoleransı sindirim enzim eksikliğine bağlı bir sindirim sorunudur; alerji ise bağışıklık sisteminin aşırı tepkisidir.

Hangi Bebeklerde Görülür?

• En sık 0–1 yaş arası bebeklerde görülür.

• Anne ya da babasında alerjik hastalık olan bebeklerde risk daha fazladır.

• Anne sütü alan bebeklerde de görülebilir çünkü annenin yediği süt ürünleri sütten bebeğe geçebilir.

İnek Sütü Alerjisinin Belirtileri

İnek sütü alerjisinin belirtileri farklı sistemlerde ortaya çıkabilir. Bu belirtiler bazen hafif, bazen ağır olabilir.

Sindirim Sistemi Belirtileri:

• Karın ağrısı

• Gaz ve şişkinlik

• Kusma

• Kanlı ya da mukuslu dışkı

• İshal veya kabızlık

Cilt Belirtileri:

• Egzama (atopik dermatit)

• Kurdeşen (ürtiker)

• Kaşıntı

• Ciltte döküntü

Solunum Sistemi Belirtileri:

• Hırıltı

• Burun akıntısı

• Nefes darlığı

• Öksürük

Diğer:

• Aşırı ağlama (kolik benzeri durum)

• Kilo alamama

• Uyku bozuklukları

Tanı Nasıl Konur?

Tanı süreci, çocuk alerji uzmanı tarafından yürütülür. Belirtiler, fizik muayene ve bazı testler tanıya yardımcı olur.

Tanı Yöntemleri:

• Diyet eliminasyonu: Şüpheli besin diyetten çıkarılır, belirtiler gerilerse tanı güçlenir.

• Spesifik IgE testi: Kanda inek sütü proteinlerine karşı antikor varlığı ölçülür.

• Deri prick testi: Alerjen madde ciltte test edilir.

• Besin yükleme testi: Hastane ortamında bebeğe kontrollü şekilde inek sütü verilir ve reaksiyon izlenir. En kesin tanı yöntemidir.

Tedavi: İnek Sütünden Kaçınma

Tanı konduktan sonra tedavi süreci, bebeğin inek sütü ve süt ürünlerinden tamamen uzak tutulmasına dayanır. Bu hem doğrudan süt tüketimini hem de süt içeren tüm ürünleri kapsar.

Emziren Anneler Ne Yapmalı?

Anne sütü alan bebeklerde de inek sütü alerjisi olabilir çünkü annenin yediği süt ürünleri süte geçebilir.

Anneye Öneriler:

• Tüm süt ürünlerini diyetten çıkarmalı (süt, peynir, yoğurt, tereyağı vb.)

• Alternatif kalsiyum kaynakları tüketmeli (brokoli, badem, yeşil yapraklı sebzeler)

• Doktor kontrolünde kalsiyum ve D vitamini takviyesi almalı

• Diyeti diyetisyen eşliğinde planlamalı

Anne diyete sadık kalırsa, emzirmeye devam etmek en sağlıklı seçenek olur.

Mamayla Beslenen Bebeklerde Ne Yapılmalı?

Bebek inek sütü bazlı mama kullanıyorsa ve alerji gelişmişse alternatif mamalara geçilmelidir. Bu mamalar doktor önerisiyle seçilmelidir.

Mama Alternatifleri:

1. Extensif Hidrolize Mama (EHF)

İnek sütü proteinleri küçük parçalara ayrılmıştır. Hafif-orta dereceli alerjilerde tercih edilir.

2. Aminoasit Bazlı Mama

Protein tamamen yapıtaşlarına ayrılmıştır. Şiddetli alerjilerde ve EHF tolere edilmeyen bebeklerde kullanılır.

3. Soya Bazlı Mama

6 aydan büyük bebeklerde kullanılabilir. Ancak soya alerjisi riski olan bebeklerde dikkatli olunmalıdır.

Katı Gıdalara Geçişte Nelere Dikkat Edilmeli?

İnek sütü alerjisi olan bebeklerde ek gıdaya geçiş dikkatle planlanmalıdır.

Yasaklı Gıdalar:

• İnek sütü

• Yoğurt, peynir

• Krema, tereyağı

• Çikolata (içeriğinde süt olabilir)

• Hazır bisküviler (etiketi mutlaka okunmalı)

Güvenli Gıdalar:

• Sebze ve meyveler

• Pirinç, bulgur, yulaf

• Et, tavuk

• Süt içermeyen ev yapımı çorbalar ve püreler

Bebeğe verilecek her yeni gıda tek tek denenmeli ve 2-3 gün gözlem yapılmalıdır.

Etiket Okuma Alışkanlığı

Paketli ürünlerin etiketleri mutlaka okunmalı. “Süt içerir”, “süt ürünü kullanılmıştır”, “peynir altı suyu”, “kazein” gibi ifadeler süt içeriği olduğunu gösterir.

Gizli Süt İçeren Maddeler:

• Kazein / Kazeinat

• Peynir altı suyu

• Laktoz

• Süt proteini

• Krema tozu

Süt alerjisi olan bebeklerin beslenmesinde her detay önemlidir.

Süt Alerjisi Geçer mi?

İnek sütü alerjisi çoğu zaman geçici olabilir.

• Genellikle 3 yaşına kadar tolerans gelişir.

• Hafif vakalarda bu süre daha kısa olabilir.

• Her yıl yapılan kontrollerle tolerans değerlendirilir.

• Besin yükleme testleriyle doktor kontrolünde süt yeniden denenebilir.

Kalsiyum Eksikliğine Karşı Önlemler

Süt ürünleri kalsiyum açısından zengindir. Süt alerjisi olan bebeklerde kalsiyum eksikliğine dikkat edilmelidir.

Alternatif Kalsiyum Kaynakları:

• Brokoli

• Ispanak

• Badem

• Kuru incir

• Süt içermeyen takviye mamalar

• Doktor önerisiyle kalsiyum takviyeleri

Kalsiyumun yanında D vitamini alımı da desteklenmelidir.

Acil Durumlara Hazırlıklı Olun

Bazı bebeklerde süt alerjisi ciddi reaksiyonlara (anafilaksi) neden olabilir.

Aileye Öneriler:

• Olası belirtileri tanıyın (şiddetli döküntü, nefes darlığı, şişlik)

• Acil durumda adrenalin otoenjektör kullanımı eğitimi alın

• Doktor önerisiyle acil durum çantası hazırlayın

• Kreş/okul varsa tüm personele bilgi verin

Psikolojik Destek ve Aile Rolü

Besin alerjisi, sadece fiziksel değil psikolojik bir yük de oluşturabilir. Aile, bu süreçte bebeğin yanında olmalı, bilinçli ve sabırlı davranmalıdır.

• Annelere suçluluk hissettirilmemeli

• Ebeveynler kendi streslerini çocuklara yansıtmamalı

• Gerekirse uzman desteği alınmalı

• Aileler birbirlerine destek olmalı

Sonuç: Bilinçli Takiple Sağlıklı Büyüme Mümkün

İnek sütü alerjisi, doğru yaklaşımla kontrol altına alınabilen bir sağlık sorunudur. Bebeklerin beslenme düzeni alerjilerine uygun şekilde planlandığında hem büyüme gelişme sorunsuz olur hem de alerji belirtileri en aza iner. Düzenli doktor kontrolleri, etiket okuma alışkanlığı ve doğru bilgiyle bu süreç güvenle yönetilebilir.