Burun tıkanıklığı, çocuklarda en sık görülen şikâyetlerden biridir. Sürekli ağzı açık uyuyan, horlayan, burnunu çeken ve sık hasta olan bir çocuk gördüğümüzde bu durumu genellikle “geniz eti var” ya da “alerjik olabilir” şeklinde yorumlarız. Peki gerçekten hangisi? Burun tıkanıklığı alerjiye mi, geniz etine mi bağlıdır? Yoksa ikisi bir arada olabilir mi?

Bu yazıda, çocuklarda burun tıkanıklığının nedenleri, alerji ve geniz eti büyümesi arasındaki farklar, tanı yöntemleri ve tedavi yaklaşımları kapsamlı şekilde ele alınmaktadır.

Burun Tıkanıklığı Nedir?

Burun tıkanıklığı, burun yollarının daralması veya şişmesi sonucu hava akışının azalması ya da tamamen kesilmesidir. Özellikle çocuklarda yaşam kalitesini düşürür, uyku düzenini bozar ve sık enfeksiyonlara yol açabilir.

Çocuklarda Burun Tıkanıklığının Başlıca Nedenleri

• Alerjik rinit (alerji kaynaklı burun iltihabı)

• Geniz eti (adenoid) büyümesi

• Viral enfeksiyonlar (grip, nezle)

• Burun içi yapısal sorunlar (deviasyon, polip)

• Sinüzit

• Pasif sigara maruziyeti

Ancak özellikle uzun süreli ve tekrarlayan burun tıkanıklıklarında en çok alerji ve geniz eti üzerinde durulur. Bu iki durum hem benzer belirtiler verir hem de birlikte görülebilir.

Alerjik Rinit Nedir?

Alerjik rinit, çocuğun bağışıklık sisteminin polen, ev tozu, hayvan tüyü gibi alerjenlere karşı aşırı tepki vermesiyle oluşur. Burun mukozasında şişlik ve akıntıya yol açar.

Alerjik Rinit Belirtileri:

• Burun tıkanıklığı ve şeffaf burun akıntısı

• Ardı ardına hapşırık

• Burun kaşıntısı

• Gözlerde kaşıntı, sulanma

• Uyurken ağızdan soluma

• Sabahları burun tıkanıklığı ile uyanma

• Alerjik selam (burnu yukarı doğru kaşıma hareketi)

• Alerjik morluk (göz altında koyuluk)

Alerjik rinit genellikle mevsimsel (polen zamanı) ya da yıl boyunca (ev tozu, hayvan tüyü) devam eden bir hastalıktır.

Geniz Eti (Adenoid) Büyümesi Nedir?

Geniz eti, burnun arka kısmında, geniz bölgesinde bulunan, bağışıklık sistemine ait bir dokudur. Çocuklarda doğal olarak bulunur ancak bazı durumlarda fazla büyüyerek burun hava yolunu tıkar.

Geniz Eti Belirtileri:

• Sürekli burun tıkanıklığı

• Ağız açık uyuma

• Horlama

• Gece sık uyanma

• Sabah yorgun kalkma

• Genizden konuşma (burundan ses gelmez)

• Sık tekrarlayan kulak enfeksiyonları

• İşitme azlığı

• Sinüzit ve öksürük

Geniz eti büyümesi genellikle 3–7 yaş arasında daha sık görülür ve çocuk büyüdükçe küçülme eğilimi gösterir.

Alerjik Rinit ile Geniz Eti Arasındaki Farklar

Aşağıdaki tablo, bu iki durumun ayırt edilmesini kolaylaştırır:

Alerji mi Geniz Eti mi? Yoksa Her İkisi de mi?

Bazı çocuklarda her iki durum bir arada bulunabilir. Alerji nedeniyle sürekli şiş kalan burun mukozası, geniz etinin daha fazla büyümesine yol açabilir. Bu çocuklarda belirtiler daha şiddetlidir ve tedaviye yanıt daha yavaş olabilir. Bu nedenle her çocuk bireysel olarak değerlendirilmelidir.

Tanı Nasıl Konur?

Tanı sürecinde çocuk alerji uzmanı, kulak burun boğaz (KBB) uzmanı ve çocuk doktoru birlikte çalışabilir.

Alerjik Rinit Tanısı:

• Ayrıntılı hasta öyküsü (mevsimsellik, aile öyküsü, ev ortamı)

• Fizik muayene (alerjik selam, morluklar, geniz akıntısı)

• Alerji testleri (prick testi veya kan testi ile spesifik IgE)

Geniz Eti Tanısı:

• Nazal endoskopi (burundan küçük bir kamera ile bakılır)

• Lateral boyun röntgeni

• KBB uzmanı muayenesi

• İşitme testi (kulak etkilenmişse)

Tedavi Seçenekleri

✅ Alerjik Rinit Tedavisi

• Alerjenlerden korunma (ev tozu, polen, hayvan tüyü)

• Antihistaminik ilaçlar

• Kortizonlu burun spreyleri

• Göz damlaları

• Gereken durumlarda alerji aşısı (immünoterapi)

✅ Geniz Eti Tedavisi

• Hafif vakalarda burun açıcı spreyler ve enfeksiyon tedavisi

• Büyüklüğü orta–ileri düzeydeyse ve belirtiler kalıcıysa cerrahi (adenoidektomi) uygulanabilir

• İşitme kaybı olanlarda ventilasyon tüpü (kulak tüpü) takılabilir

Evde Alınabilecek Önlemler

• Odayı her gün havalandırın, ev tozunu azaltın

• Yünlü battaniye, peluş oyuncak ve halıları azaltın

• Sigara dumanından uzak tutun

• Burun tıkanıklığı için serum fizyolojik ile burun temizliği yapın

• Alerjik çocuklarda mevsimsel polen takibi yaparak dış ortamı sınırlayın

• Uyku pozisyonu başı hafif yüksekte olacak şekilde ayarlayın

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki durumlar varsa, çocuğunuzun bir uzmana değerlendirilmesi önemlidir:

• 2 haftadan uzun süren burun tıkanıklığı

• Uyurken ağzı açık uyuma ve horlama

• Geceleri sık uyanma, huzursuz uyku

• Gözlerde kaşıntı ve burun kaşımayla birlikte burun tıkanıklığı

• Kulakta tıkanıklık, işitme azlığı

• Okulda dikkat eksikliği, yorgunluk

Sık Sorulan Sorular

1. Alerji geniz eti büyümesine neden olur mu?
Dolaylı olarak evet. Alerji nedeniyle sürekli şiş kalan burun mukozası, geniz etinin büyümesine katkı sağlayabilir.

2. Geniz eti alınmazsa ne olur?
Kulak enfeksiyonları, işitme kaybı, yüz gelişiminde bozulma gibi sorunlara yol açabilir.

3. Geniz eti ameliyatı kaç yaşında yapılır?
Genellikle 3 yaşından sonra değerlendirilir. Ancak ciddi durumlarda daha erken yaşta da yapılabilir.

4. Alerji tedavisiyle geniz eti küçülür mü?
Tam olarak küçülmeyebilir ancak şikayetlerde azalma görülebilir. Alerji kontrol altına alınırsa cerrahi ihtiyacı da azalabilir.

Sonuç

Çocuklarda burun tıkanıklığı hafife alınmamalıdır. Çünkü alerjik rinit ve geniz eti büyümesi, çocuğun yaşam kalitesini doğrudan etkileyen iki önemli sağlık sorunudur. Doğru tanı için çocuğun belirtileri dikkatle gözlemlenmeli, uzman değerlendirmesi yapılmalı ve gerekirse hem alerji hem de KBB alanında birlikte izlenmelidir. Unutmayın, burun tıkanıklığı sadece bir şikayet değil, çocuğun gelişimini ve sosyal yaşamını etkileyen önemli bir durumdur.