Besin alerjisi, her yaştan kişide görülebilecek bir alerjik reaksiyondur. Bağışıklık sisteminin zararlı olmayan bir gıdaya verdiği aşırı tepki vermesi sonucu besin alerjisi oluşur. Gıda alerjisi hafif semptomlarla ilerleyebileceği gibi ciddi semptomları da beraberinde getirebilir.
Besin Alerjisi Belirtileri
Besin alerjisinin belirtileri, genelde gıdayı tükettikten birkaç saniye ya da birkaç dakika sonra gelişmeye başlar. Bazı kişilerde yaşamı tehdit edecek ciddi boyutlara ulaşabilir. Yiyeceklere karşı en yaygın alerjik reaksiyon türü, IgE aracılı gıda alerjisi olarak bilinir.
Besin alerjisi belirtileri şunları içerir:
- Ağızda karıncalanma ya da kaşıntı,
- Kabarık, kaşıntılı kırmızı deri döküntüsü,
- Yüz, ağız, boğaz veya vücudun diğer bölgelerinde şişme,
- Yutma güçlüğü,
- Hırıltılı solunum veya nefes darlığı,
- Baş dönmesi veya baş dönmesi hissi,
- Bulantı ve kusma,
- Karın ağrısı ve ishal,
- Hapşırma veya kaşıntılı gözler,
- Anafilaksi…
Şiddetli bir alerjik reaksiyonun (anafilaksi) belirtileri çok ani gelişebilir ve çok çabuk kötüleşebilir. Anafilaksinin ilk belirtileri yukarıda listelenen belirtiler ile aynıdır ve şunlara yol açabilir; şişmiş dil, nefes almada zorluk, yutma veya konuşma zorluğu, baş dönmesi veya baygınlık hissi, göğüste daralma hissi. Anafilaksi çok ciddi tıbbi bir acil durumdur. Hızlı tedavi edilmemesi durumunda hayati risk oluşturabilir.
Gıda Alerjisi Neden Olur?
Bir gıda alerjisine, bağışıklık sistemin zararsız maddeleri tehdit olarak algılaması neden olur. Bağışıklık sistemi tehdit olarak algıladığı maddeye karşı alerjik reaksiyonu tetikleyen bir dizi kimyasal salgılar. Bağışıklık sistemi, antikor adı verilen özel proteinler üreterek vücudu korur. Antikorlar, bakteriler ve virüsler gibi vücudumuza yönelik potansiyel tehditleri tanımlar. Bağışıklık sistemine, tehdidi öldürmek ve enfeksiyonun yayılmasını önlemek amacıyla kimyasal salması için sinyal veriri. En yaygın gıda alerjisi türünde immünoglobulin E (IgE) olarak bilinen bir antikor, besinlerde bulunan proteini tehdit olarak algılar ve en önemlisi histamin olmak üzere birçok kimyasalın salınmasına neden olabilir. Histamin, alerjik reaksiyon sırasında ortaya çıkan tipik belirtilerin çoğuna sebep olur. Örneğin; derideki sinirleri etkiler ve kaşıntıya neden olur, burun astarında üretilen mukus miktarını arttırır, bu durum da kaşıntı ve yanma hissine sebep olur. Çoğu gıda alerjisinde histamin salınımı, ağız, boğaz ve cilt gibi vücudun belirli kısımlarıyla sınırlıdır.
IgE Aracılı Olmayan Besin Alerjisi
İmmünoglobulin E (IgE), bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlardır. Alerjiniz varsa bağışıklık sisteminiz, IgE adı verilen antikorlar üreterek bir alerjene karşı tepki verir. Besin alerjisinin bir başka türü olan IgE aracılı olmayan gıda alerjisinin semptomlarının gelişmesi çok daha uzun sürebilir, bazen birkaç güne kadar çıkabilir. IgE aracılı olmayan bir gıda alerjisinin semptomları, alerjik bir reaksiyonda görmeyi beklediğiniz şeyler olabilir. Örneğin; ciltte kızarıklık, kaşıntı, kabarık, kaşıntılı kırmızı döküntü (kurdeşen) olarak görülebilir. Yaygın olmayan diğer semptomlar ise şöyle belirtilebilir; ishal ya da ishal olmadan kusma, karın krampları, kabızlık.
Besin Alerjisine Sebep Olabilecek Gıdalar
Besin alerjisine sebep olabilecek belli başlı gıdalar vardır ve aşağıdaki gibi listelenebilir.
Çocuklarda alerjik reaksiyona neden olan yiyecekler şunlardır:
- Yumurta,
- Süt,
- Soya,
- Buğday,
- Yer fıstığı.
Yetişkinlerde alerjik reaksiyona en çok sebep olan yiyecekler:
- Yer fıstığı,
- Ceviz,
- Badem,
- Antep fıstığı,
- Balık,
- Kabuklu deniz ürünleri (yengeç, ıstakoz ve karides gibi).
Bunların dışında çeşitli yiyecekler de bazı kişilerin alerjik reaksiyon göstermesine sebep olabilir. Bunlar:
- Kereviz,
- Gluten,
- Hardal,
- Susam taneleri,
- Meyve ve sebzeler (bunlar genellikle sadece ağzı, dudakları ve boğazı etkileyen semptomlara neden olur),
- Çam fıstığı.
Besin Alerjisi Teşhisi
Alerji uzmanınız gıda alerjisi teşhisini koymadan önce birtakım faktörlere dikkat edecektir. Bu faktörler şunları içerir; belirtileriniz, ailenizin alerji geçmişi, fiziksel muayene, deri testi, kan testi, eliminasyon diyeti. Deri delme testi, belirli bir yiyeceğe tepkinizi belirleyebilir. Bu testte az miktarda şüphelenilen yiyecek kolunuzun ya da sırtınızın derisine yerleştirilir. Daha sonra cildinizin yüzeyinin altında çok az miktarda madde kalmasına izin vermek için cildinize bir iğne batırılır. Test edilen maddeye alerjiniz varsa uygulama yapılan bölgede kabarma ya da reaksiyon gelişir. Kan testi, immünoglobulin E (IgE) olarak bilinen alerji ile ilgili antikoru ölçerek bağışıklık sisteminin belirli yiyeceklere verdiği tepkiyi ölçer. Eliminasyon diyetinde şüpheli yiyecekler bir ya da iki hafta boyunca diyet listesinden çıkarılır ve daha sonra kademeli olarak teker teker diyetinize geri eklenir. Bu süreç semptomların belirli yiyeceklerle ilişkilendirilmesine yardımcı olabilir. Alerji uzmanınız belirtilerinize, şikayetinize, tıbbı öykünüze ve mevcut durumunuza uygun olan bir şekilde bir yöntem izleyip besin alerjisi teşhisini koyacaktır.
Besin Alerjisi Tedavisi
Alerjik reaksiyondan kaçınmanın en iyi yolu, semptomlara neden olan kaçınmaktır. Ancak bazen bu durum pek mümkün olmayabilir. Alerjik reaksiyonlar kullanılan ve antihistaminik diye bilinen ilaçlar, alerjinin semptomlarını azaltmada yardımcı olabilir. Bununla beraber, antihistaminikler ciddi bir alerjik reaksiyonu tedavi edemez. Şiddetli bir alerjik reaksiyon için, acil epinefrin enjeksiyonuna ve acil servise gitmeye gerek olabilir. Alerjisi olan pek çok kişi epinefrin oto enjektörü taşır. Alerji uzmanınız bir oto enjektörü reçete ettiyse; nasıl kullanacağınızı bildiğinizden emin olmalısınız. Ayrıca size ne yakın kişilerin ilacı nasıl uygulayacaklarını bilmeleri çok önemli bir durumdur. Her zaman yanınızda taşımanızın faydalı olacağı bu ilacın son kullanma tarihinin geçmediğine dikkat edin. Besin alerjisi tedavisinde deneysel tedavi yöntemleri de uygulanabilir. Risk durumunuz ve belirtileriniz doğrultusunda alerji uzmanınız size en uygun tedavi seçeneği sunacaktır.